Центральноазиатский журнал междисциплинарных исследований и исследований в области управления

Mazkur maqolada til va faoliyatning o‘rganilishi asosida shakllangan lingvopragmatika, lingvokulturologiya, psixolingvistika, kognitiv tilshunoslik, etnolingvis¬tika, diskursiv tahlil masalalari hamda o‘zbek amaliy tilshunosligida qo‘lga kiritilayotgan yutuqlarga to‘xtalib o‘tildi.

Ushbu maqolada mumtoz he’riyatimizda keng qo‘llanilgan kitobat san’atining mohiyati, uning ta‘sirchanligi hamda ichki imkoniyatlari haqida ma’lumot  berib o‘tilgan.

Maqolada terminologiya tizimida zid ma’noli bo‘lmagan leksik birliklar va ularning lug‘aviy-mazmuniy medioqurilmalari, ularning denotativ asosi har xil bo‘lgan lug‘aviy birliklar (giponim, giperonim, ekvonim, partonim, funktsionimlar)dan biri bo‘lgan giponim terminlar munosabati haqida fikr yuritiladi. Tilshunoslik terminlari maqolaning illyustrativ materiali sifatida xizmat qiladi.

Ushbu maqolada sahna asarlari tilining o`ziga xos jihatlari muhokama etiladi. Shuningdek maqolada sahna nutqi orqali tinglovchilarni ruhlantirish imkoniyati ham ko‘zga tashlanmoqda. Zamonaviy rivojlanayotgan aktyor uchun ishning barcha sohalarini qamrab olgan sahnaning taniqli ustalarini talqin qilishda aktyorlik mahoratining professional asoslari bu bilimning zarurligi haqida so‘z boradi.

Maqolada rasmiy hujjatlarni shakllantirish va takomillashtirishda dolzarb masalalardan biri hujjatlarning tili va uslubi masalasi o‘rganilgan. O‘quvchilarda dastlabki rasmiy yozishmalarini xat, tilxat, ishonchnoma, ariza, tabriknoma, tarjimayi hol, e’lon misolida o‘zlashtirish tadqiq etilgan.

Ushbu maqolada otning xususiy lug‘aviy shakllari va ularning nomlanish, tasniflarga ajratish masalasi atroflicha fikr yuritilgan. Subyektiv baho shakllar so‘zlovchining nutqda ifodalagan shaxsiy munosabatini bildirishi haqida batafsil tushunchalar berildi.

Maqolada akademik Azim Hojiyevning  XX asr o‘rtalarida yaratgan sinonimik lug‘atlari va sinonimik qatordagi so‘zlarning uslubiy ma’no aks ettirishi, shuningdek, lingvistik atamalarning to‘g‘ri qo‘llanishiga doir ilmiy qarashlari va leksikografik tadqiqotlari  bilan birgalikda istiqlol davrida yaratilgan o‘zbek  lotin  alifbosidagi  imlo lug‘atlarining tuzilishi va ushbu lug‘atlarda olimning lug‘atshunoslikka doir ilmiy qarashlarini aks ettiriladi.

Dasturlash sohasidagi rivojlanishlar bilan birga, funksional dasturlash paradigramasi ham yuqori darajada o’zgarish yaratilgan. Funksional dasturlash , amaliy masalalarini halqilishga oid yangi usullar va qulayliklar taqdim etadi. Ushbu maqola funksional dasturlashning maqsadi, undagi amaliy masalalarni hal qilishning asosiy qadamlari va dasturchilar uchun foydali bo’lgan mulohazalar olg’a surilgan.

Maqolada mualiflar Oliy o‘quv yurtlarida fizika yo‘nalishi talabalariga molekulyar fizika fanidan universal gaz doimiysini aniqlash mavzusini o‘tishda kontseptual jadval texnologiya asosida tushuntirish orqali fizika fanini o‘qitish sifatini oshirish, ta’lim jarayoniga zamonaviy o‘qitish uslublarini joriy qilish, iqtidorli o‘quvchilarni saralash, mehnat bozoriga raqobatbardosh mutaxassislarni tayyorlash, ilmiy tadqiqot va innovatsiyalarni rivojlantirish hamda amaliy natijadorlikka yo‘naltirishdan iborat.

Maqolada havoning molyar massasi haqida bilmoqchi  boʻlgan koʻpchilik abiturient va studentlar havoning molyar massasi nimaligini va kelib chiqqanini bilishmaydi. Havoning molyar massasi nima? Havoning molyar massasi qanday kelib chiqqan? Siz uchun hozir shu savollarga javob berishga harakat qilamiz.

Ushbu maqola turizm infratuzilmasini klasterlash kontseptsiyasini, uning tarixiy evolyutsiyasini, asosiy tarkibiy qismlarini, afzalliklarini, muammolarini va kelajakdagi imkoniyatlarini, aniq misollar, muvaffaqiyatli modellarni tahlil qilish, klasterlashtirish innovatsiyalar, iqtisodiy o'sish va sayyohlik sanoatida tashrif buyuruvchilar tajribasini oshirishga qanday ta'sir qilishi haqida fikr yuritilgan.

Maqolada mamlakatda turizmga yo'nalishida amalga oshirilgan ishlarga to'xtalgan. Turizmning rivojlanishining bir necha bosqichlarda bo'lib tushuntirilgan. Turizmning rivojlantirishdagi qilingan ishlar asosan mustaqillikning ilk yillariga to'g'ri keladi.

Ushbu maqolada hind xalqining atoqli adibi Robindranath Thokurning hikoyalari haqida so‘z boradi. Uning hikoyalaridagi mavzular  va obrazlarga e’tibor qaratilgan. Xususan, adib ijodidagi xotin-qizlar obrazi va ularga munosabat masalalari yoritiladi. O‘zbek adiblari ijodidagi ayrim obrazlar Robindranath Thokur hikoyalaridagi ayrim obrazlar bilan qiyoslanadi.

Mazkur maqolada  o‘zbek tilshunosligida so‘z yasalishi bilan bog‘liq bo‘lgan ancha jiddiy masalalar haqida fikr yuritiladi. So‘z yasalish usullari haqidagi mavjud qarashlarga aniqlik kiritish masalasi ham ko‘rib chiqilganligi va so‘z yasash  imkoniyatlari  yoritilgan.

Mazkur maqola o‘zbek tilshunosligi terminlarida arabcha ko‘plik shaklidagi so‘zlarning qo‘llanilishi, termin o‘rtasidagi aloqadorlik masalalari, tilshunoslik terminlarining o‘ziga xos xususiyatlari kabi masalalarga bag‘ishlanadi.

In the historical morphology of the Uzbek language, the historical development of the diminutive-petting form in pure Turkish words and the changes in the sound content of some of them as forms become obsolete, as well as the cases of mutual meaning and similarity of diminutive-petting suffixes are described in this article.

Ўзбек тилшунослигида архаик сўзларни ўрганишга бағишланган айрим тадқиқотлар ва дарсликларда эскирган лексик қатламнинг ўтмишда истеъмолда бўлиб, ҳозирда эса умуман умумистеъмолда қўлланмаётган луғавий бирликлар қаторига ўтиб қолганлиги ҳақида маълумотлар берилган.

Ҳозир ишлатишдан умуман чиқиб кетган, ҳозирги давр вакиллари учун бутунлай тушунарсиз, истеъмолда умуман қўлланилмайдиган, тил тараққиётининг ўтмиш босқичига мансуб бўлган лексик бирликларни бугунги кун нуқтаи назаридан архаизм деб баҳолаш мумкин эмас. Булар ўтмишнинг лексик бирликлари бўлиб, архаизм ёки архаизм эмаслиги тил тараққиётининг ўша босқичига кўра белгиланади. Бундай сўзлар илмий манбаларда  “ўлик сўзлар” деб аталади.  Ўлик сўзлар ўтмиш даврларда истеъмолдан чиққан, ҳозирда деярли тушунарсиз, ҳозирги ўзбек адабий тили нуқтаи назаридан тамоман ўлик сўзлардир. Қуйидаги мақоламизда шу хусусда фикр юритмоқчимиз.

In this article, we have analyzed the role of phonographic devices in the poems of Erkin Vahidov's work "Trading in love", their linguopoetic features, and the main means of ensuring expressive color in the poem. We have expressed relations about alliteration and assonance, which are part of phono-graphic means.

Ushbu maqolada matematikada muhim o’rin tutgan integral mavzusini keng ma’noda yoritib berilgan va  misollar keltirilgan

Ushbu maqolada bilimlar bazasi, bilimlar tizimi, bilimlarni tasvirlash modellari: mantiqiy, to‘rli, freymli, produksion oid ishlarni kompyuterda loyihalash kabi masalalar taxlil qilingan. Bular asosida tavsiyalar ishlab chiqilgan

JSST ma'lumotlariga ko'ra, 2011 yilda 8,7 million tuberkulyoz kasali qayd etilgan, bu dunyo bo'ylab har 100 000 aholiga 125 ta holatga to'g'ri keladi. Ularning 59 foizi Osiyoda, 26 foizi Afrikada. 2011-yilda tuberkulyoz kasalligi 1,4 million kishining hayotiga zomin bo‘lgan, ulardan 500 ming nafari ayollar edi. Dunyo bo'ylab 2011 yilda 630 000 MDR-TB holatlari aniqlangan, ular 460 000 dan 790 000 gacha. Ular orasida o'pka sili bilan kasallanganlar soni 310 000 kishini tashkil etdi [7].

Tuberkulyoz kasalligi uchinchi ming yillikda eng muhim yuqumli kasallik bo'lib qolmoqda va o'lim sabablari orasida birinchi o'rinda turadi [8]. Bir necha o'n yillar davomida boshqariladigan infeksiya bo'lib kelgan tuberkulyoz hozirda global miqyosda xavf tug'dirmoqda: dunyo aholisining uchdan biridan ko'prog'i Mycobacterium tuberculosis (MBT) bilan kasallangan, har yili 9 millionga yaqin odam tuberkulyoz bilan kasallangan va 1,4 kishi. million kishi bu infektsiyadan vafot etadi [7].

Numerous scientific studies are being conducted around the world to study the effectiveness of treatment. Numerous studies by domestic and foreign authors have been devoted to the issue of drug resistance of Mycobacterium tuberculosis.

The spread of multidrug-resistant tuberculosis (MDR-TB) throughout the world is a major obstacle to tuberculosis control and achievement of the targets set by the World Health Assembly and included in one of the United Nations Sustainable Development Goals [1; pages. 161-171, 178; p., 2; pages. 57-66.].

Tuberkulyoz kasalligi bizning davrimizning eng muhim ijtimoiy va tibbiy-biologik muammolaridan biridir. Bu kasallik nafaqat aholi salomatligiga, balki mehnatga layoqatli aholining salmoqli qismining mehnat qobiliyatini yo‘qotishi va bevaqt vafot etishi oqibatida jamiyatga jiddiy ijtimoiy-iqtisodiy zarar yetkazadi. Ko'pgina olimlar va mutaxassislarning fikriga ko'ra, dori vositalariga chidamlilik rivojlanishining eng ko'p uchraydigan sabablari - bu bemorning aybi tufayli davolanishdagi uzilishlar va kimyoterapiyani muddatidan oldin to'xtatish intizom yoki sog'liqni saqlash savodxonligi pastligidir.

Fractures of the shaft of the tibia can result from a direct blow or a rotational force. Direct trauma frequently produces a transverse fracture or segmental fracture pattern, whereas rotational forces typically result in an oblique or spiral fracture.

Мазкур мақола рақамли иқтисодиётни ривожлантиришнинг ҳуқуқий-меъёрий асосларини назарий таҳлил қилишга бағишланган. Муаллфи томонидан мамлакатимизда рақамли иқтисодиётни ривожлантиришга доир ҳуқуқий-меъёрий хужжатлар тизимлаштирилган.

It is known that catacin has high fighting properities. Previous experiments have shown that antihypoxants such as gutimine and sodium oxybutyrate give positive results after both prophylaxis and snake venom poisoning. The direct effects of catacin on tissue when poisoned by snake venom re currently poorly understood. Membrane phospholipids, which can liquefy the body, play an important role in the exchange of membrane properties. In our following studies, we aimed to monitor the results of various indicators of phospholipids in rat blood and liver catacin use and non-use after intoxitation with Central Asian spectacle snake venom.

Ushbu maqolada Zamonaviy pedagogik texnologiyalaning mazmun-mohiyati ochib berilgan boʻlib an’anaviy va noan’anaviy oʻqitish usullari haqida fikrlar bayon qilingan. Pedagogik texnologiyalarni qoʻllash, munozarali guruhlar, juftliklar, turlicha mashqlar, tarqatma materiallar, shakl va ranglar, raqamlar, ijodiy qarashlar, rivojlantiruvchi mashgʻulotlar, turli yozishmalar, uslublar, rasmlar, chegaralangan daqiqalar, aralash vaziyatlardan foydalanish, dars samaradorligini oshirish texnologiyasi ishlab chiqilgan.

Ushbu maqoladi ma’lumotlar bazasini me’yorlashtirish, meyyoriy shakillar, meyyorlashtirish masalasi va bu borada olib borilayotgan ishlar tadqiq qilingan. Bundan tashqari bu boradagi ma’lumotlar keltirilgan.

Ushbu maqolada relyatsion ma'lumotlar bazasi, relyatsion algebra va relyatsion hisoblash elementlari haqidagi ilmiy izlanishlar natijalari va bu haqidagi mulohazalar tadqiq qilingan. Bundan tashqari relyatsion ma'lumotlar bazasi, relyatsion algebra va relyatsion hisoblash elementlari o’rganilgan.

в статье изучено влияние низкомолекулярных пептидов из яда среднеазиатской кобры на активность митохондрий печени серны. Проведенная в этом направлении работа была изучена и проанализированы полученные результаты. Маломолекулярные пептиды (S-3-B-IY-бета-фракция) яда среднеазиатской очковой змеи замедляют окисление сукцината в митохондриях. В частности, значительное замедление окисления фосфорилирования (V3) приводит к резкому снижению скорости дыхания и АДФ/0с. Прежде всего, этот пептид незначительно ускоряет активность сукцинооксидазы, практически не влияет на цитохром s-зависимую сукцинооксидазу и НАД.N-оксидазу

"Sun'iy intellekt" va “Tizim” tushunchasining mohiyati tahlil qilingan,uning avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimidan farqi ko'rsatilgan. Harbiy ishlarda sun'iy intellektni (SI) qo'llashning mumkin bo'lgan yo'nalishlari keltirilgan, chet elda olib borilayotgan sun'iy intellekt sohasidagi asosiy ishlarning mazmuni tasvirlangan.

Ushbu mаqоlаdа bоshlаng‘ісh sіnf о‘quvсhіlаrіnіng mаtemаtіkа dаrslаrіdа mаntіqіy vа tаnqіdіy fіkrlаshlаrіnі rіvоjlаntіrіshgа dоіr tоpshіrіqlаrі bіlаn іshlаshgа о‘rgаtіsh usullаrі yоrіtіlgаn.

Ma`lumkі, boshlang‘іch sіnflarda ona tіlі hamda o`qіsh savodxonlіgі fanlarіnі o‘qіtіsh metodіkasі uzluksіz ta’lіmnіng boshqa bosqіchlarіda ona tіlі o‘qіtіshdan tubdan farq qіladі. Mazkur maqolada ushbu jarayonda qo`llanіlіshі mumkіn bo`lgan vosіtalar, jumladan іsh daftarlarі va elektron materіallarnіng qulaylіklarі muhokama etіladі.

It is an important task to interest young schoolchildren in reading books. The first outlook of a child devoted to studying is formed, the foundations of literacy are laid. This article considers a number of ways to implement the task, including the possibility of using didactic games.

Ushbu maqolada innovatsion yondashuvlar asosida talabalarning kommunikativ kompetentsiyasini rivojlantirishning dolzarbligi, shaxs kamolotida kommunikativlikning ahamiyati, kommunikativ kompetentsiyaning nazariy asoslari, zamonaviy o‘qituvchiga qo‘yilgan talablar, ta’lim jarayonida samarali usullarni qo‘llash orqali kommunikativ qobiliyatlarni rivojlantirishga erishishni ta’minlash, yondashuvlarga asoslangan holda samarali metodikalarni ishlab chiqish va joriy etish, talaba bilan do‘stona munosabatlarga asoslangan innovatsion ta’lim muhitini yaratib, kommunikativlikni oshirishning yangi strategiyalarini izlab topishga oid ma’lumotlar va tavsiyalar berilgan.

Maqolada mualiflar Oliy o‘quv yurtlarida fizika yo‘nalishi talabalariga “Elektromagnit to‘lqin” mavzusini pinbord metodi asosida dars o‘tish va darslarni tashkil etishning samaradorligi orqali fizika fanini o‘qitish sifatini oshirish, ta’lim jarayoniga zamonaviy o‘qitish uslublarini joriy qilish, iqtidorli o‘quvchilarni saralash, mehnat bozoriga raqobatbardosh mutaxassislarni tayyorlash, ilmiy tadqiqot va innovatsiyalarni rivojlantirish hamda amaliy natijadorlikka yo‘naltirishdan iborat.

Ushbu mаqolаdа muаlliflаr Jozef Lui Gey-Lyussаk tomonidаn ishlаb chiqilgаn, gаzlаrning miqdoriy munosаbаtlаrini ifodаlovchi qonuni bugungi kundаgi аhаmiyаti hаqidа so‘z yuritib, hozirgi kundа qаndаy ilg‘or texnologiyаlаrdаn foydаlаnilаyotgаni hаqidа mа’lumotlаr keltirilgаn. 

Данная научная статья обсуждает педагогические и психологические аспекты речевого развития дошкольников. В статье рассматриваются ключевые факторы, влияющие на успешное формирование речи у детей дошкольного возраста, такие как когнитивные способности, эмоционально-психологический фон и социокультурное окружение. Особое внимание уделяется комплексному подходу к обучению и стимуляции речевого развития, а также предлагаются практические рекомендации для педагогов и родителей

ushbu maqolada organizmning o‘sish va rivojlanishi qonuniyatlari, tashqi muhitning o‘sish va rivojlanishga ta’siri, organizimlar yosh davrlari, tashqi muhitning o‘sish va rivojlanishga ta’siri haqida bayon qilingan.

mazkur maqolada yangi o’zbek adabiyotining yetuk namoyondalaridan biri, o’zining nodir adabiy lirik merosi bilan jahon minbarlarini ham zabt eta olgan yuksak iste’dod egasi, xalq shoiri A.Oripovning olam badiiy manzarasini qay shaklda kashf etgani hamda uni qay darajada ifodalab bera olgani borasida so’z yuritilgan. Olamning badiiy manzarasini floristik obrazlarda namoyon etish shoir mahoratining muhim qirrasi ekanligi ochib berilgan. Tabiatda mavjud barcha gul, daraxt, o’simlik obrazlariga ramziy ma’no yuklab, asosiy badiiy maqsadini yetkaza olganligi turli she’riy misollar vositasida dalillangan.

Quyida biz tahlilga tortgan g‘azal “Xazoniy ul-maoniy”ning dastlabki qismi bo‘lgan “G‘aroyib us-sig‘ar” devoni tarkibidan  o‘rin olgan. Alisher Navoiyning ko‘plab g‘azallari qatorida ushbu g‘azal ham o‘zining ohangdorligi, chuqur ma’no kasb etishi bilan diqqatni tortadi.

Jadidchilik mohiyatini, jadid adabiyotining yuzaga kelishi, dastlabki namoyandalari faoliyatini o‘rganishga kirishgan va ulkan natijalarga erishgan adabiyotshunos olim Begali Qosimovning tadqiqotlari shu yo‘nalishdagi ishlar uchun nazariy va amaliy asos vazifasini o‘taydi. Shu nuqtai nazardan olimning serqirra faoliyati hamisha adabiyotshunosligimiz e’tiborida bo‘lib keldi. Ushbu maqolada adabiyotshunos,  qomusiy olim Begali Qosimov o‘zbek jadid adabiyoti va jahon  ijtimoiy-adabiy harakatchiligi masalasining tadqiq etilishi borasida olib borgan tadqiqotlari qamrab olindi.

Охирги пайтларда молиявий хавфсизлик ва молиявий барқарорликни таъминлаш муаммолари жуда долзарб тус олмоқда. Бу эса нафақат молиявий инқироз, беқарорликнинг кучайиши, балки иқтисодий маконнинг глобаллашуви билан ҳам боғлиқ бўлиб, молиявий бозорларнинг беқарорлиги кўринишидаги таҳдидлар сонининг кўпайишига олиб келмоқда. Бундай шароитда давлат, минтақалар ва хўжалик юритувчи субъектлар ўз ривожланишининг хавфсизлиги ва барқарорлигини таъминлаш учун тубдан янги ёндашувлар зарурлигига дуч келмоқдалар.

Ushbu tezisda nutqda shakl va mazmunning mosligi, nutq madaniyati hamda shakllanishi toʻgʻrisida soʻz yuritildi

Ushbu maqolada Turkistonda Jadidchilik harakati vujudga kelishi, jadidchilik harakatining namoyondalari va ularning gʻoyalari hamda jadidchilik adabiyoti haqida soʻz yuritiladi.