Ўзоқ вақт давомида озиқ-овқат толалари кераксиз деб ҳисобланган, уларнинг озуқавий қийматини камайтириш учун маҳсулотлар таркибидан чиқариб ташлашга ҳаракат қилинган. Шунга кўра, озиқ овқат толаларидан бутунлай тозаланган ҳамда бир қатор рафинадланган маҳсулотлар ишлаб чиқилган. Турли ўсимликларнинг ҳўжайра деворларини ташкил этувчи озиқ овқат толаларига целлюлоза, полисаҳаридлар, пектин ва лигнин киради.

Мақолада асосий эътиборни озиқ-овқат саноати корхоналарида бошқарув
механизмларини такомиллаштиришда назарий ёндашувлар, иқтисодчи олимларни
бошқарув механизмларини такомиллаштиришга қаратилган ёндашувлари, соҳа
корхоналарини бошқаришдаги таснифий белгилар ҳамда озиқ овқат саноати
корхоналарини бошқаришга таъсир этувчи ички ва ташқи омиллар таъсири
баҳоланган

Мазкуp тадқиқот ишида қишлоқ хўжалиги корхоналарининг жумладан кластерларнинг Ўзбекистон Республикаси иқтисодиётида тутган ўрни, уларнинг турлари ва улар томонидан ишлаб чиқариладиган маҳсулотлар турлари ва ҳажми. Етиштирилаётган маҳсулотлар ҳажмининг йиллар давомида ўсиб бориш кўрсаткичлари батафсий ёритиб ўтилган.

Озиқ-овқат масулотларини ишлаб чиқариш корхоналари, саноатни бошқа тармоқларининг корхоналарига нисбатан ўзига ҳосликга эгадирлар. Ишлаб чиқариладиган масулотларни кўпсонлилигидан ташқари, улар муайян шароитдаги истъемолчини талабаларидан келиб чиққан ҳолда ҳар хил ҳажмда ишлаб чиқарилади.

Инсон организми яшаш ва кундалик энергетик эхтиёжи озиқ таркибидаги: оқсил, ёғ, углевод, сув, минерал моддалар, витаминлар ва бошқа қўшилмалар орқали тўлдиради. Хаётий жараёнлар оқсил моддаларга ва уларнинг биологик функциясига боғлиқ. Норационал оқсил юкламали овқатланиш икки мақсадда қўлланилмоқда.Биринчидан ортиқча тана вазнини йўқотиш бўлса,иккинчидан турли хасталикларда (гипотрофияда,спортчиларда, сурункали юқумли касалликлар билан хасталанган беморларда) қувватловчи ва тана вазнини оширувчи сифатида қўлланилмоқда. Ушбу ишда экспериментал шароитда норационал оқсил юкламали овқатланишни умумий тана вазнига таъсири ўрганилди.

Ҳозирги илм-фан тараққийлашган даврда кимё фанида ҳам жадал ишлар амалга оширилмоқда [1-2]. Кимё-моддалар ва уларнинг хоссаларини ўрганувчи фандир [3]. Кимёвий моддалар хоссаларини ўрганишда кўпинча бирикмалар эритма шаклига ўтказилади [4-8]. Чунки эритмаларда молекулаларнинг харакатланиши кузатиш ва текшириш афзалроқ. Эритмаларнинг қўлланиш соҳалари жуда кўп бўлиб: саноатда, техникада, тиббиётда, озиқ-овқат маҳсулотларини тайёрлашда аҳамияти каттадир. Эритмаларни таркибий қисмини ўрганиш ва натижаларни ҳисоблаш муҳимдир. Натижаларни ҳисоблашда бир неча хил усуллардан фойдаланиш мумкин [8-11].

Ўзбекистонда озиқ-овқат саноати аҳолини ўсиб бораётган озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган эҳтиёжларини имкон даражасида қондиришда ва унинг хавфсизлигини таъминлашда муҳим роль ўйнайди.

Буғдой инсоният томонидан биринчилардан маданийлаштирилган дон экини бўлиб 10
000 йилдан ортиқ йиллар мобайнида дунё ахолисининг асосий озиқ овқат хом ашёси
сифатида фойдаланиб келинмоқда. Ушбу экин ғалла экинлари ичида энг катта
майдонларда экилмоқда ва дунё озиқ-овқат хавфсизлиги таъминловчи энг асосий экин
турларидан бири хисобланади. Хозирги кунда бутун дунёда 217 млн гектар майдонда
буғдой экилиб 650 млн тонна атрофида хосил йиғиштирилмоқда. Ўртача хосилдорлик
эса 3 тоннани ташкил этмоқда (FAO 2012). Яшил революцияга эришилгандан сўнг
буғдой ҳосилдорлиги йиллик ўсиши 1.1% ни ташкил этиб, йиллик аҳолининг ўсиши
эса 1.5% ва ундан кўпроқни ташкил этмоқда. Ўрганишлар шуни кўрсатмоқдаки 2020
йилга келиб 760 млн тонна хосил етиштириш ва дунё ахолисини буғдойга бўлган
эхтиёжини кондириш учун хосилдорликни камида 1.6% га оширишни тақозо этмоқда
(Dixon et al 2007).

Жигар циррози (ЖЦ) билан оғриган беморларда парҳезни истеъмол қилиш жигар ҳолатини бошқаришда ҳал қилувчи рол ўйнайди, чунки баъзи озиқ-овқат ва озуқа моддалари жигарга ижобий ва салбий таъсир кўрсатиши мумкин. ЖЦ ташҳиси қўйилган бемор билан ишлаганда, жигар фаолиятини ва умумий соғлиғини қўллаб-қувватлаш учун уларнинг парҳезини диққат билан режалаштириш жуда муҳимдир. Рационга турли хил мевалар, сабзавотлар, тўлиқ доналар ва ёғсиз оқсилларни киритиш танани муҳим озиқ моддалар билан таъминлашга ёрдам беради. Шахсийлаштирилган ва мувозанатли парҳезга риоя қилиш орқали жигар цирроз билан касалланган беморлар ўзларининг аҳволини самарали бошқаришлари мумкин.

Мақолада азотли, фосфорли ва калийли ўғитлардан фойдаланиш коэффициентлари кўрсаткичлари микроэлементлар (молибден ва кобальт) турли усул ва муддатларда қўлланилгандаги самараси келтирилган.

Республикамиз иқтисодининг ривожланиши ҳамда аҳолининг хавфсиз экологик тоза озиқ – овқат билан таъминлашда қишлоқ хўжалиги катта аҳамият касб этади. Жумладан, ғалла етиштириш ва ундан юқори ҳамда сифатли ҳосил олиш аҳолининг дон ва дон маҳсулотларига бўлган талабини қондиришда муҳим ҳисобланади.

Болалардаги, айниқса гўдаклик ва эрта ёшдаги патологик бузилишларнинг асосий сабаблари перинатал даврдаги бузилишларни ўз ичига олади. Марказий асаб тизими  перинатал шикастланиши бўлган чақалоқларнинг 55-98% да ошқозон-ичак трактининг турли бузилишлари кузатилади, улар клиник жиҳатдан қусиш, ич қотиши, диареяда намоён бўлади (Турсунхўжаева С.Ш., Студеникин В.М., 2021). 1 ёшгача бўлган болаларда ошқозон-ичак трактининг функционал бузилишларида психоневрологик кўринишларнинг намоён бўлиши нутритив статуснинг бузилиши (озиқ моддаларни ҳазм қилишнинг бузилиши туфайли), соматоформ дисфункциялар, қисман- деминерализация жараёнлари ва алоҳида (Д витамини ва бошқалар)  ёки комбинацияланган витамин танқислиги ҳолатлари билан боғлиқ. Ошқозон-ичак трактида ферментация жараёнларида ҳосил бўлган метаболик маҳсулотлар билан марказий асаб тизимининг сурункали интоксикацияси муҳим роль ўйнаши мумкин ( Турсунхужаева С.Ш., Студеникин В.М., 2021). Юқоридагилардан келиб чиқиб, асаб тизимининг перинатал бузилишлари билан оғриган 1 ёшгача бўлган болаларда ошқозон-ичак тракти функционал бузилишларининг ушбу патология билан боғлиқ клиник кўринишларини эрта аниқлаш бўйича илмий тадқиқотлар ўтказиш зарур деб ҳисоблаймиз.