Ushbu maqola hozirgi kunda zamonaviy tilshunoslikning dolzarb masalalaridan biri bo’lgan termin va terminologiyaga bag’ishlangan bo’lib, unda termin va uning o’ziga xos xususiyatlari tadqiqi va terminologiyaning nazariy asoslari ustida tadqiqot ishi olib borilgan.

Maskur  maqola tibbiy  oliygohlarda «lotin  tili  va  tibbiy  atamashunoslik asoslari»  fanini  o’qitishda  atama, termin va iboralardan  foydalanishda ularni ma’no xususiyatlarini  e’tiborga  olish kerakligini  e`tirof  etuvchi  ilmiy amaliy dalillar  asosida  tahlil  qilishga  harakat  qildik va  natija  hamda xulosalarni   o’qitish  amaliyot jarayonida o’rni  bilan hisobga  olish  darkorligini  imkon  darajasida  asoslab,  tavsiyalar  berildi.

Ushbu maqola ingliz va o’zbek tillarida termin va terminologiya masalasi tadqiq qilingan. Shuningdek, ingliz va o’zbek tillarida huquqiy terminlar ya’ni yuridik terminlartizimi va ularga qo’yilgan talablar to’g’risida ma’lumot beradi.   

Maqolada termin tushunchasi mutaxassislik tili uchun lingvistik tavsif obyekti sifatida oʻrganilgan. Terminning yuzaga kelishi jarayoni, uning xususiyatlari, hozirgi holati, xususan, ushbu tushunchaning lingvistik mohiyati koʻrsatilgan, shuningdek, terminning terminologik tizimida tushuncha sifatida belgilovchi mezonlarga aniqlik kiritilgan.

Mazkur  maqola tibbiy  oliygohlarda «lotin  tili  va  tibbiy  atamashunoslik asoslari»  fanini  o’qitishda  atama, termin va iboralardan  foydalanishda ularni ma’no xususiyatlarini  e’tiborga  olish kerakligini  e`tirof  etuvchi  ilmiy amaliy dalillar  asosida  tahlil  qilishga  harakat  qildik va  natija  hamda xulosalarni   o’qitish  amaliyot jarayonida o’rni  bilan hisobga  olish  darkorligini  imkon  darajasida  asoslab,  tavsiyalar  berildi. 

Ushbu terminlar hamda ularni o’rganuvchi fan, ya’ni terminologiyaning mohiyatini o'rganish bilan bog’liq nazariy va amaliy jihatdan ifodalashning turli vositalari va usullarining mavjudligi va ularni tizimlashtirish va batafsil o'rganish zarurati haqida so’z yuritilgan.

Termin va atamalar tilshunoslikning eng asosiy bo’g’inlaridan hisoblanadi. Shu boisdan ham atamashunoslik sohasida qilinishi kerak bo’lgan tadqiqotlar talaygina deyish mumkin. Ushbu maqolada qarindoshlik va yaqinlik terminlari majmui orqali har bir tilning qarindoshlik mantiqiy-lisoniy kategoriyasi va xususiyatlarining ifoda plani taxlil qilingan.

Ushbu maqaolada terminlarning shakllanish xususiyatlari, ilmiy bilimlarning turli sohalarida terminlarning kelib chiqishi, unga berilgan ta’riflar, terminlarning astronomiya sohasida shakllanish yo’llari, zodiak terminlari borasida xalq qarashlari, yulduzlar borasidagi miflar haqida ma’lumotlar ochib beriladi.

Bu maqolada axborot-kommunikatsion texnologiya terminlarida omonimiya hodisasining uchrashi, lug‘aviy omonimiyaning umumiste’mol leksik birlik bilan termin orasida ham, terminlararo ham bo‘lishi misollar asosida yoritilgan.  Terminologiyadagi  omonimiyaning umumleksikadagi  omonimiyadan  farqli jihatlari ham farqlab berilgan.

Termin va atamalar tilshunoslikning eng asosiy bo’g’inlaridan hisoblanadi. Shu boisdan ham atamashunoslik sohasida qilinishi kerak bo’lgan tadqiqotlar talaygina deyish mumkin. Ushbu maqolada qarindoshlik va yaqinlik terminlari majmui orqali har bir tilning qarindoshlik mantiqiy-lisoniy kategoriyasi va xususiyatlarining ifoda plani taxlil qilingan.

Ushbu maqolada turizm terminlarining chegara periferiya hodisasi va  munosabatlari  haqida ilmiy tadqiqot natijalari yozilgan. Turizm terminlarining paradgmatik shakllanishidagi ilmiy qarashlar tahlil qilingan va misollar bilan dalillangan.

Gidronim atamalarda har bir xalqning tarixi, ijtimoiy turmushi, shu kungacha bosib oʻtgan yoʻli aks etadi. Maqolada Qoraqalpogʻistonning shimoliy tumanlaridan yigʻilgan gidronim atamalar tahlil qilingan. Tilimizda qoʻllaniladigan, faqat qoraqalpoq tiligagina xos boʻlgan indikatorlar berilgan. Gidronimlarni oʻrganishda indikator atamasining oʻrni alohida. Unda qoraqalpoq tilining izohli lugʻatidan va boshqa ilmiy  manbalardan misollar keltirilgan.

Hozirgi paytda lug’at tarkibining asosini turli terminologik tizimlarsiz tasavvur etish qiyin. Таrjimashunoslik tarixiga nazar tashlar ekanmiz o’tgan asrlardan to hozirgi kungacha bo’lgan davr oralig’ida olib borilgan ilmiy ishlarda mutaxassislar tajribaning leksik, grammatik, stilistik va boshqa bir qancha dolzarb muammolari to’g’risida fikr yuritishgan. Terminlarni
o’rganishdan asosiy maqsad chet tillaridan kirib kelayotgan so’zlarni o’z ona tilimizga aynan mos tushadigan so’zlarga almashtirish va tarjima qilishdir. Ushbu maqolada hunarmandchilikning kulolchilik yo`nalishida uchraydigan ayrim terminlar o`zbek va ingliz tillaridagi namunalar orqali izohlab ko`rsatilgan.

Keyingi paytlarda ko‘pgina sohalarga “Kompetensiya”, “Kompetentli”, “Kompetentlilik” va “Kompetensiyaviy yondashuv” tushunchalari kirib keldi va faol ommalashdi. Bu esa, ta'lim mazmunini isloh qilish zarurati bilan o‘zaro bog‘liq. Ma'lumki, mazkur terminlar chet el mutaxassislari tomonidan taqdim etilgan bo‘lib, ularga berilgan ta'riflarni  quyidagicha tahlil qilamiz.

Ushbu maqolada, turli lug'atlarda soʻz tanlovi tamoyilining leksikografik talqini nemis tili misolida fikr va mulohazalar yuritiladi. Muayyan til leksikasida bo'lgani kabi, uning terminologik tizimida ham o'z va  o'zlashgan qatlam farqlanadi. Bu holat terminologik qatlamlar ijtimoiy ongda alohida-alohida tizimlar sifatida mavjud bo'lmasa-da, ammo ularning o'zaro variativ,  sinonimik, omonimik, qolaversa, paronimik munosabatlarda ekanligi, shu bilan  birgalikda, leksik, stilistik va frazeologik terminlarga qo'yiladigan aniqliq talabi,  ayniqsa, termin o'zlashtirishning umumiste'mol leksikadan farqli ravishda ko'pincha  subektiv va individual xarakterga egaligi kabi qator muammolar mavjudligini ko'rsatadi.

Turli tillarda terminologiyaning rivojlanishi tilning taraqqiyot omillari, xususan, ijtimoiy, siyosiy, madaniy va sof lingvistik sabablari bilan chambarchas aloqadorligi ma’lum. Leksikografiya nazariyasining eng dolzarb masalalaridan biri lug‘atlar tipologiyasidir. Mazkur qatlam tashqi va ichki omillarga asosan miqdoriy jihatdan aloqadorligi bilan e’tiborni tortadi. Shu sababli maqolada o‘zbek tilining terminologik qatlami hozirgi kunda tashqi omil va so‘z yasash bilan bog‘liq ichki manba ta’siri hisobidan rivojlanib borayotganligi yoritilgan.

Hozirgi   kunda   lug’at   tarkibining    asosini    turli   terminologik tizimlarsiz   tasavvur   qilishimiz     qiyin.  Terminlarni   o’rganishdan asosiy  maqsad,  ingliz   va   boshqa   tillardan   kelib    tushayotgan   sportga   oid   so’zlarni   o’zbek   tilimizga      mos   keladigan   so’zga   almashtirish   hamda  tarjima   qilishdir.  Tilshunoslik   orqali,   biz   bir necha   tildagi   terminlarning   leksik – semantikasi   va   uning   xususiyatlariga   to’xtalamiz. Ushbu  tezisda,  ham   sport  terminlari, ingliz   va  o’zbek   tillarida    sport ga oid terminlar, ularning leksik – semantik   xususiyatlariga   oid   tahlillar turli  adabiyotlardan    foydalangan   holda   ochib berilgan.

Ushbu maqolada Abdulla Qodiriyning ba’zi kichik epik asarlarida qo’llangan professionalizmlarning leksik-semantik va stilistik xususiyatlari tahlil qilingan.

Ushbu maqolada sug‘urta sohasining tarixiy taraqqiyoti, sug‘urta terminining boshqa tillardagi izohi sohaning terminlari etimologiyasi,  haqida ma’lumotlar berilgan.

Tilshunoslik va terminologiya sohalarining bir biriga chambarchas bog’liq ekanligi ularning asosida, negizida so’z va uning ma’nolari bo’lishidadur. Ushbu maqolada terminologiya struktural tilshunoslikning bir sohasi ekanligi va unda qlingan va qilinishi zarur bo’lgan bir qancha izlanishlar haqida so’z yuritadi.

Ushbu maqola lingvistik terminlar tadqiqiga bag‘ishlangan bo‘lib, unda ona tili darsliklarida keltirilgan tilshunoslik terminlarining tarkibiy xususiyatlarini aniqlash, shakliy tuzilishini tavsiflash maqsad qilib olindi. Darsliklarda lingvistik terminlarning ifodalanishi: muammo va kamchiliklar o‘rganildi. Terminlarning standartligini ta’minlash va modellashtirish, shuningdek, tarjima jarayonida ularning moddiy ko‘rinishi muhim ahamiyat kasb etadi. Bu esa ilmiy terminologiya, terminografiya taraqqiyoti, terminologik korpus, terminologik ma’lumot bazalarini yaratishning asosiy shartidir. Tilshunoslikda so'z, atama uning semantik-struktur xususiyatlarini chuqur tadqiq etish, terminologlar ism universalligi tufayli har qanday hodisa yoki jarayonni ifodalashi, atama ikki qirrali mohiyat ekanligi, so'z nominativ yoki aniqlovchi vazifani bajarishi mumkinligi munosabatlari tahlil qilindi.

Terminologiya barcha sohalarning miyasi desak mubolag`a bo`lmaydi. Ayniqsa tibbiyot sohasini terminlarsiz tasavvur qilishning iloji yo`q. Ushbu maqolada ingliz va o`zbek tillarida qo`llaniladigan terminlarning lingvistik xususiyatlari, o`ziga xosligi, tarjima mexanizmi haqida so`z boradi.

Ushbu maqolada turizm terminlarining partonimik (butun-bo’lak) munosabatlari  haqida ilmiy tadqiqot natijalari yozilgan. Turizm terminlarining paradgmatik shakllanishidagi ilmiy qarashlar tahlil qilingan va misollar bilan dalillangan. Terminologik tizim uchun an'anaviy yo'nalishda u qaysi til terminologiyalarining shakllanishini, birinchi navbatda, tirik tilining zamonaviy terminologik massivlarini tuzishda ba'zi tarixiy jarayonlarning rolini ahamiyatli ekanligini alohida ta'kidlagan.

Bugungi kun zamonaviy tilshunosliging dolzarb hamda to’liq o’rganilmagan mavzularidan biri bu –konseptdir. Bu termin lingvokulturologiya va kognitiv tilshunoslikning eng muhim kategoriyalaridan biri bo’lib bir qancha olimlar tomonidan o’rganilgan bo’lsada bir fikrga kelinmagan. Ushbu maqola nemis tilidagi "do'stlik" konseptining milliy va madaniy xususiyatlarini o'rganishga bag'ishlangan. Asosiy maqsad - barcha millatlarda asosiy tushunchalaridan biri hisoblangan "Do'stlik" konseptining milliy o'ziga xoslik jihatlarini o'rganish va aniqlashdir.

Hozirgi davrda jahon tilshunosligining diqqati turli mavzular qatori terminologiyaga ham qaratilgan. Shu bilan birga, o`zbek tilshunosligida terminologiya sohasininhg tutgan o`rni muhim sanaladi. Ushbu maqolada o`zbek terminologiyasining rivojlanish tarixi haqida so`z boradi.