Buxoroga qizil armiya tomonidan qilingan bosqin natijasida 1920-yil 2-sentyabrda amirlik tuzumi ag‘darib tashlandi va yangi respublika boshqaruvi o‘rnatildi. Asli bu xalqaro huquq normalarining bolsheviklar tomonidan qo’pol ravishda buzilishi va mamlakatda mustabid sovet tuzumining majburan o’rnatilishi edi [1] . Buxoro amirligida amirlik tuzumi ag‘darib tashlangach, yuzaga kelgan xalq respublikasi. Maydoni 182,193 ming km2, axolisi 2,2 mln. Kishidan ortiq bo‘lib, asosan o‘zbeklar, tojiklar va turkmanlar, qisman qozoq, qoraqalpoq, tatar va Buxoro yahudiylari yashagan. BXSR Xorazm Respublikasi, Turkiston ASSR va Afg‘oniston davlatlari bilan chegaradosh bo‘lib, poytaxti Buxoro shahri bo‘lgan..  

Mazkur maqolada mustaqillik yillarida diniy bag‘rikenglik, vijdon erkinligi, diniy mafkuralarning sobiq sovet tuzumi davrida taqib ostiga olinishiga qarshi olib borilgan islohotlar, yangilanishlar bosqichma bosqich O‘zbekistonning o‘ziga xos taraqqiyot  yo‘lida analga oshirilayotganligi qayd etilgan.

Sobiq Sovet tuzumi davri va hozirgi zamon farmatsevtikasi orasidagi masofa qanchalar olis? Hozirgi kunda, Sobiq Ittifoq davr mukammalligini “olqishlab” kelayotgan ayrim insonlar, o‘sha paytdagi sog‘liqni saqlash tizimi ommaga ko‘rsatmagan ma’lumotlardan qay darajada bilganliklari bizga qorong‘u. Ming afsuski, biz ularning ko‘zlaridan SSSR davrini “yaltiratib” ko‘rsatgan ko‘zoynaklarini hali-hanuz yecha olmadik. Aslida o‘sha paytda siyosatchilarga nafaqat farmatsevtika sohasi, balki odamlarning sog‘lig‘idagi muammolarni ham qizig‘i yo‘q edi. Kasalliklarni davolash, uni oldini olishdek masalalar ularni tashvishga solmas, fikr-u hayoli odamlarni manqurt qilish, o’zlarining g’oyalarini ilgari surgan holda siyosatiga hammani birdek bo‘ysundirib, soddagina xalqimizni ketlaridan ergashtirish edi. Bolsheviklarning bong urib aytib kelgan yolg‘onlari Usmon Nosir, Abdulla Qodiriy, Cho‘lpon, Fitrat kabi qatag‘onchilik yillarida qurbon bo‘lganlarning “achchiq” qoniga botirilgan qizil tasma bilan qattiq bog‘langan edi. Shu sababli, “olqishlar”ga chek qo‘yib “qozon qopqog‘ini ochish”ning ayni payti kelgandir. Ushbu maqola orqali yuqoridagi masalaga biroz to’xtalib, ilmiy taxlil qilish dolzarb hisoblanadi.

Ma’lumki, muhtaram yurtboshimiz tomonidan “Besh tashabbus” loyihasi doirasida yosh avlodni ham ma’nan, ham jismonan yuksaltirish yo’lida katta qadam tashlandi. Bu loyihaning 4-tashabbusi,bilamizki,yoshlar ma’naviyatini yuksaltirish va ular orasida kitobxonlikni targ’ib qilishga yo’naltirilgan. Albatta, bu bejiz emas. Badiiy asarlar orqali inson nihoyatda katta boylikka ega bo’ladi. Avvalo, dunyoqarash kengayadi,asar misolida o’z hayotini solishtib,voqealarga sezgirlik bilan nigoh tashlashga o’rganadi. Ayniqsa, sovet tuzumi davridagi o’zbeklar hayoti aks etgan asarlar katta qimmatga ega. Bunday asarlar yordamida kitobxon bugungi kunga shukrona nazari bilan boqadi, hozirgi hayotida har olgan nafasi bir ne’mat ekanini anglab yetadi.Inson nimalarga qodir ekanligi hamda odamzot “inson” degan buyuk nomga munosib bo’lishga intilishi kerakligini anglab yetadi. Biz o’z fikrimizni ushbu maqolada katta iste’dod egasi Shukrullo qalamiga mansub “Kafansiz ko’milganlar” asari asosida yoritib bermoqchimiz.

Ushbu maqolada "Otamdan qolgan dalalar" romanidagi Dehqonqul obrazi ramziy-fojiaviy obraz sifatida mavzusida so’z boradi va o’zbek naqadar sodda, tanti xalq bo’lganligi ularni ruslar qo’lida qanchalik ezilganligi, quldek yashagani, o’z haq-huquqi, erkini yo’q bo’lganligi ochib berilgan. Shu bilan birga yozuvchining asar tilining go’zalligi, shuningdek, shevalarni mahorat bilan o’z o’rnida qo’llaganligi yoritilgan.

Ushbu maqolada O‘zbekistonda mustaqillik yillarida demografik muammolarning o‘rganilishi haqida ilmiy tahlil olib borilgan.