Мазкур мақолада Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг жиноий жазо тизимига мажбурий жамоат ишлари жазосининг киритилиши, жазо тушунчаси, унинг жазо тизимида тутган ўрни ҳақида батафсил ёритилган. Шу билан бирга, вояга етмаган шахсларга нисбатан ушбу жазо турини қўллаш тартиби, жазони қўлланилиши учун асосларнинг мавжудлигига доир масалалар баён этилган ҳамда жиноятчилик статистикаси таҳлил қилинган.

Жиноят ва жазо бир-бири билан чамбарчас боғлиқ. Жазо - содир этилган жиноятга нисбатан давлатнинг табиий муносабати. Агар ижтимоий хавфли қилмиш жазоланмас экан, уни жиноят деб ҳисоблаш мумкин эмас. Жазо жиноят тушунчасининг мажбурий аломатидир. Шу боис жиноят ва жазо тушунчаларининг ахлоқий-ҳуқуқий ва ижтимоий-фалсафий мазмун-моҳиятини тадқиқ этиш долзарб ижтимоий масалалардан бири сифатида баҳоланмоқда. 

Мазкур мақолада жиноий жавобгарлик ва жиноий жазо тушунчалари ўртасидаги ҳуқуқий фарқлар таҳлил қилинади. Жиноий жавобгарликнинг юридик табиати, унинг қўлланиш асослари, субъектлари ва амалий аҳамияти ўрганилган. Шунга ўхшаш, жиноий жазо ва унинг жиноий жавобгарликдан фарқи, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси нормалари асосида юридик муносабатлар даражасидаги ўзаро боғлиқликлар кўриб чиқилган. Мақолада давлатнинг жиноятчиликка қарши кураш сиёсатини амалга оширишда жиноий жавобгарлик ва жазонинг ролига алоҳида эътибор қаратилган. Хулосада, жиноий жавобгарлик ва жазо ўртасидаги ҳуқуқий муносабатлар ва уларнинг ижтимоий аҳамияти таҳлил этилган.

В статье рассматриваются особенности регулирования преступлений, связанных с коррупцией, и наказательной политики в законодательстве ведущих европейских стран. На основе данных Transparency International (CPI 2024) проведён сравнительный анализ практики Дании, Финляндии, Норвегии, Швейцарии, Швеции, Нидерландов, Люксембурга, Ирландии, Исландии и Эстонии. Особое внимание уделено правовым дефинициям коррупции, видам взяточничества (активного и пассивного), конфликту интересов, злоупотреблению должностными полномочиями. Проанализированы санкции: лишение свободы, штрафы, конфискация имущества, дисквалификация должностных лиц, а также уголовная ответственность юридических лиц. Автор подчёркивает, что ключевыми факторами успешной антикоррупционной политики являются: развитая правовая база, неизбежность наказания, прозрачность и общественный контроль, а также международное сотрудничество. Сделан вывод о возможности использования опыта европейских стран как модели для дальнейшего совершенствования законодательства Узбекистана в сфере противодействия коррупции.

Мазкур мақолада Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг жиноий жазо тизимига озодликни чеклаш жазосининг киритилиши ва унинг тутган ўрни, айрим чет ел давлатларининг жазо тизимида, хусусан  Шотландия давлати мисолида фикр юритилган ва таҳлил қилинган.

Мазкур мақолада вояга етмаганларга нисбатан жазо тайинлашнинг ўзига хос хусусиятларига доир масалалар таҳлил этилган. Муаллиф  мақолада вояга етмаганларга жазо ва бошқа ҳуқуқий таъсир чораларининг содир қилинган жиноий қилмишининг оғирлиги, айб даражаси ва айбдор шахсининг ижтимоий хавфлилигига яраша тайинланишини тақозо этиш юзасидан ҳам ўз фикрларини баён этган.

Ушбу мақола бугунги кунда долзарб масалалардан бири бўлган жиноят ва жазо масалаларига бағишланган бўлиб, мақолада  ҳуқуқ таълимини инновацион ўқитиш асосида ўқувчиларда жиноят ва жазо тушунчаларига оид билимларини ривожлантириш усуллари ҳақида фикр юритилган.

Ўзбекистон Республикаси суд-хукук тизимини ислоҳ қилишнинг энг мухим вазифаси жиноят, жиноят-процессуал конун хужжатлари, жиноий жазо тизимини изчиллик билан боскичма-боскич либераллаштириш ҳисобланади. Жумладан, жазо тури сифатида улим жазосини конунчилигимиздан чиқариб ташлаш бўйича ишлар боскичма-боскич амалга оширилди ва ниҳоят, 2005 йил 1 августда Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикасида ўлим жазосини бекор қилиш тўғрисида»ги фармони эълон қилинди.

Мақолада судлар томонидан жазо тайинлашда енгиллаштирувчи ва оғирлаштирувчи ҳолатларни инобатга олишни ўзига хос хусусиятлари, судлар томонидан жазо тайинлаш амалиётидаги муаммолар ҳамда бу борада қонунчиликни такомиллаштириш юзасидан таклифлар ҳақида сўз юритилган.

Мазкур мақолада жиноят қонунчилигида қўшимча жазоларни тайинлаш умумий асослари таҳлил қилинган. Бунда жазо тайинлаш, шу жумладан, қўшимча жазоларни тайинлашнинг умумий асослари юзасидан миллий ва хорижий олимларнинг қарашлари, миллий қонунчиликда бу борада белгиланган нормалар ҳамда ушбу масалада Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми қарорларида қайд этилган тушунтиришларга эътибор қаратилган.

Ушбу мақолада озодликдан маҳрум қилиш жазосининг тушунчаси моҳияти, жазо тизимида тутган ўрни, мақсади ўрганилган. Шунингдек ушбу мақолада баъзи хорижий давлатлар жиноят қонунчилиги жазо тизимида озодликдан маҳрум қилиш жазосининг ўрни, ҳамда содир этилган жиноят учун қўлланилиши, озодликдан маҳрум қилишнинг муддатлари ва шартлари таҳлил қилинган.

Ушбу мақолада Жиноят кодексининг “Одил судловга қарши жиоятлар” деб номланган XVI боби кўриб чиқилиб, унда одил судловга қарш жиноятлар учун белгиланган жазо турлари, миқдори, муддати хамда бу жиноятларнинг ижтимоий ҳавфлилик
даражаси аниқ бир кетма – кетлик ва жадвал асосида ёритиб берилган. Бундан ташқари энг сўнгида жазо тайинлашга доир айрим умумий тавсиялар ҳам келтирилган.

Мазкур мақолада, судланганлик институтининг мазмун-моҳияти, судланганлик ҳолатининг жиноий-ҳуқуқий аҳамияти нимада эканлиги ҳамда судланганлик ҳолатининг тугалланиши ва олиб ташланишининг бир биридан фарли жихатлари, ушбу институтга доир қонун ҳужжатларини такомиллаштириш таҳлил қилинган.

мазкур мақола доирасида жиноят ва бир неча жиноят содир этиш ва унинг асослари, шунингдек олимларнинг бир неча жиноятлар учун жазо тайинлаш бўйича назарий қарашлари тадқиқ этилган. Мақола сўнгида муаллиф томонидан ушбу соҳада жиноят қонунини такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган.

Мазкур мақолада жиноят ва жазо фалсафасининг фундаментал қонунлари асосида ижтимоий тармоқлардаги кибержиноятчиликнинг моҳияти, сабаблари ва профилактикаси таҳлил қилинади. Фалсафа фанларнинг фани сифатида жиноятни фақат ҳуқуқий эмас, балки ижтимоий-ахлоқий, антропологик ва диалектик феномен сифатида талқин қилиш зарурлиги асосланади. Ўзбекистонда 2019–2024 йилларда кибержиноятларнинг 68 баравар ўсиши (863 дан 58 800 гача) ва уларнинг умумий жиноятларнинг 42% ни ташкил этиши миллий хавфсизликка жиддий таҳдид эканлиги кўрсатилади. Президент Шавкат Мирзиёевнинг 2025 йил 9 июл ва 30 апрелдаги нутқлари, «Киберхавфсизлик тўғрисида»ги (2022) ва «Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тўғрисида»ги (2014) қонунлар асосида ҳуқуқий база таҳлил қилинади. Фалсафий ёндашув орқали «виртуал ахлоқ» тизимини шакллантириш, сунъий интеллект асосидаги мониторинг, рақамли маданиятни ошириш ва кўп қатламли профилактика модели таклиф қилинади. Ҳиндистон (I4C) ва Шимолий Европа тажрибаси Ўзбекистон шароитига мослаштирилади.

Жиноий жазо — бу жиноят содир этган шахсга давлат томонидан қўлланиладиган жазо чораси. Жиноий жазо жиноят қонунлари асосида белгиланади ва унинг мақсади жиноятларнинг олдини олиш, жамиятда тартибни сақлаш ва жиноятчиларни жавобгарликка тортишдир. Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 43-моддасига кўра, жиноят содир этишда айбли деб топилган шахсларга нисбатан қуйидаги асосий жазолар қўлланилиши мумкин: 1) жарима; 2) муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш; 3) мажбурий жамоат ишлари; 4) ахлоқ тузатиш ишлари; 5) хизмат бўйича чеклаш; 6) озодликни чеклаш; 7) интизомий қисмга жўнатиш; 8) озодликдан маҳрум қилиш; 9) умрбод озодликдан маҳрум қилиш.

Мазкур мақолада жиноят содир этиб озодликдан маҳрум қилинган вояга етмаган маҳкумларни таълим олиши ёритилган. Судлар томонидан қўлланилган жазо чоралари. Жазо муддатини ўтаётган вояга етмаганни ҳуқуқлари ва уларни касб-ҳунарга ўргатиш масалалари кўрсатилган.

Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 233-моддасида назарда тутилган банд солинган мулкни қонунга хилоф равишда тасарруф этиш жиноятлари учун жазо тайинлаш амалиёти кўриб чиқилган. Жумладан, тергов даврида ЖК 233-модда билан қўйилган айбловлар, судда айблов таркибидан чиқарилаётганлиги ёки шу айблов бўйича оқлов ҳукми чиқаётганлиги, рағбатлантирувчи нормаларни ҳам кўриб чиқиш зарурлиги таҳлил қилинган.

Ушбу мақолада жазо тайинлашда жазони енгиллаштирувчи ҳолатларнинг хусусиятлари ҳақида сўз боради.

Интеллектуал мулк ҳуқуқида бошқа соҳалардаги каби жиноий қилмиш ва уни таснифлашда энг аввало, жиноят таркибини аниқлаб олиш муҳим аҳамият касб этади. Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг
14-моддасига кўра, кодекс билан таъқиқланган, айбли ижтимоий хавфли қилмиш (ҳаракат ёки ҳаракатсизлик) жазо қўллаш таҳдиди билан жиноят, деб топилади

Мазкур мақолада хорижий давлатлар жиноят қонунчилигида назарда тутилган жазони енгиллаштирувчи ҳолатлар, уларни жазо тайинлашда ҳисобга олиш масалалари ҳамда уларнинг хусусиятлари, миллий қонунчилигимизда мавжуд бўлмаган, лекин хорижий давлатлар жиноят қонунчилигида мавжуд бўлган жазони енгиллаштирувчи ҳолатлар урганилган.   

Маъмурий ҳуқуқбузарлик факти учун қўлланиладиган маъмурий жазо давлат томонидан ўрнатилган, шахсни жавобгарликка тортиш чораси бўлиб, Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 22-моддасида белгиланишича, унинг асосий мақсади превентив (олдини олувчи) таъсир кўрсатиш ҳисобланади. Яъни, ҳуқуқбузарлик содир этган шахснинг ўзига у томонидан такроран ҳуқуқбузарлик содир этилишининг (хусусий превенция), бошқа шахсларга эса, ҳуқуқбузарлик содир этилишининг (умумий превенция) олдини олиш мақсадида қўлланилади.

Мазкур мақолада муаллиф жиноят ҳуқуқида жазони енгиллаштирувчи ҳолатлар тушунчaси ва унинг белгилари ўзига хос жиҳатларини ёритган.

Сўнгги йилларда мамлакатимизда амалга оширилаётган ҳуқуқий ислоҳотлар инсон ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш билан биргаликда жамиятда қонун устуворлигини мустаҳкамлашга ҳам қаратилган.

мазкур мақола доирасида жиноят ва бир неча жиноят содир этиш ва унинг асослари, шунингдек олимларнинг бир неча жиноятлар учун жазо тайинлаш бўйича назарий қарашлари тадқиқ этилган. Мақола сўнгида муаллиф томонидан ушбу соҳада жиноят қонунини такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган.