Муаллиф ушбу илмий мақолада жиноят содир этишдан ихтиёрий қайтиш институтининг шаклланиши ва ривожланиши, жиноят содир этишдан ихтиёрий қайтиш институтининг ҳорижий мамлакатлардаги ўрни ҳамда роли, шунингдек жиноят содир этишдан ихтиёрий қайтиш институтининг ўзига хос хусусиятлари, уни ҳорижий мамлакатларда қўлланиш жиҳатлари, жиноят содир этишдан ихтиёрий қайтиш институтининг бугунги кундаги ҳолати, жиноят содир этишдан ихтиёрий қайтишнинг камчиликлари ва уларни бартараф қилиш ва ушбу соҳани такомиллаштириш борасида айрим таклиф ва тавсияларга бағишланади.

В данной статье рассмотрены вопросы, связанные с понятием несообщения о преступлении или его сокрытия. Также в статье говорится о бездействии (действии) лиц, не имеющих отношения к совершенному или совершенному преступлению, знавших о преступлении, не сообщивших о нем органам власти или скрывающих его, а также предусмотренных законом оснований (обстоятельств, связанных с совершение или совершение тяжких или особо тяжких преступлений) ) дается также авторское определение, что преступлением при его наличии считается несообщение о преступлении или его сокрытие.

Мақолада жиноят ишлари бўйича экстрадициянинг назарий асослари ва ривожланиш тенденциялари комплекс тарзда ўрганилган. Натижалар шуни англатишига кўрсатадики, экстрадиция институти халқаро жиноят ҳуқуқининг мураккаб ва динамик соҳаси бўлиб, у давлатларнинг ички қонунчилиги ва халқаро мажбуриятлар ўртасидаги мувозанатни талаб қилади. Тадқиқот жиноят ишлари бўйича экстрадициянинг назарий концептуал асосларини такомиллаштириш зарурлигини кўрсатади.

мазкур мақола доирасида жиноят ва бир неча жиноят содир этиш ва унинг асослари, шунингдек олимларнинг бир неча жиноятлар учун жазо тайинлаш бўйича назарий қарашлари тадқиқ этилган. Мақола сўнгида муаллиф томонидан ушбу соҳада жиноят қонунини такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган.

Мақолада электрон рақамли жиноят иши тушунчаси, ҳуқуқий моҳияти, процессуал аҳамияти таҳлил этилган. Жиноят процессини рақамлаштириш ва электрон рақамли жиноят ишини юритишга доир таклиф ва тавсиялар илмий асослантирилган.

Жиноят ва жазо бир-бири билан чамбарчас боғлиқ. Жазо - содир этилган жиноятга нисбатан давлатнинг табиий муносабати. Агар ижтимоий хавфли қилмиш жазоланмас экан, уни жиноят деб ҳисоблаш мумкин эмас. Жазо жиноят тушунчасининг мажбурий аломатидир. Шу боис жиноят ва жазо тушунчаларининг ахлоқий-ҳуқуқий ва ижтимоий-фалсафий мазмун-моҳиятини тадқиқ этиш долзарб ижтимоий масалалардан бири сифатида баҳоланмоқда. 

Мазкур мақолада жиноят процессининг тамойиллари, жиноят процессуал фаолиятнинг ахлоқий мазмунининг асоси сифатига оид масалалар таҳлил қилинган. Энг муҳими жиноят ҳуқуқига оид принциплар мазмун-моҳиятида инсоният тараққиётининг барча босқичларида ривожланиб келган ахлоқий қадриятлар билан боғлиқ масалаларга урғу бериб ўтилган. Ушбу мақолада миллий ва хорижий қонунчилик билан бирга, олимларнинг фикрлари ҳам таҳлил қилинган.

Ушбу мақолада жиноят процессидаги фуқаровий даъво тушунчаси, унинг таҳлили, жиноят туфайли ёки ақли норасо шахснинг ижтимоий хавфли қилмиши туфайли, ўзига нисбатан мулкий зарар етказилган шахс ёхуд унинг вакилига нисбатан тергов даврида олиб бориладиган ишлар мазмун ва моҳияти ифодаланган. Шунингдек, жиноят иши қўзғатилган пайтдан бошлаб то суд тергови бошлангунига қадар фуқаровий даъво қўзғатиш ишларининг муҳим жиҳатлари ва ўз ўрнида зарар, бир неча шахснинг биргаликдаги ҳаракатлари туфайли етказилганлик ҳолатларининг ҳуқуқий таҳили баён этилган.

Мазкур мақолада бир неча жиноят содир этиш тушунчаси ва унинг ўзига хос белгиларига доир масалалар таҳлил этилган. Шунингдек, мақолада муаллиф Жиноят ҳуқуқидаги “бир қанча жиноятлар” ва “бир неча жиноятлар” тушунчаларига ҳам тўхталиб, амалдаги Жиноят кодексида ушбу тушунчаларнинг аниқ бевосита таърифлари келтирилмаган ва ушбу тушунчалар бир хил маънодек, кўринса-да, улар мустақил тушунчалар эакнлиги борасида таъкидлаб, ўз таклиф ва тавсияларини бериб ўтган.

Мазкур мақолада жиноят процессида дастлабки эшитув институтининг такомиллаштириш масалалари баён этилган. Шунингдек, мақолада дастлабки эшитув институти нормаларининг жиноят процессида қўлланилиши бўйича қиёсий-ҳуқуқий таҳлили ҳамда хорижий давлатлар тажрибаси таҳлил этилган.

Мазкур мақолада Жиноят қонунини либераллаштиришда бошқа ҳуқуқ тармоқларининг ўрнига доир масалалар баён этилган. Бундан ташқари, ушбу мақолада Жиноят қонунини либераллаштиришда Маъмурий ҳуқуқ, Конституциявий ҳуқуқ, Жиноят-ижроия ҳуқуқи, Фуқаролик ҳуқуқи каби фанларнинг ўзоро боғлиқлик жиҳатлари ҳам очиб берилган.

Жиноий жазо — бу жиноят содир этган шахсга давлат томонидан қўлланиладиган жазо чораси. Жиноий жазо жиноят қонунлари асосида белгиланади ва унинг мақсади жиноятларнинг олдини олиш, жамиятда тартибни сақлаш ва жиноятчиларни жавобгарликка тортишдир. Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 43-моддасига кўра, жиноят содир этишда айбли деб топилган шахсларга нисбатан қуйидаги асосий жазолар қўлланилиши мумкин: 1) жарима; 2) муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш; 3) мажбурий жамоат ишлари; 4) ахлоқ тузатиш ишлари; 5) хизмат бўйича чеклаш; 6) озодликни чеклаш; 7) интизомий қисмга жўнатиш; 8) озодликдан маҳрум қилиш; 9) умрбод озодликдан маҳрум қилиш.

Ушбу мақолада жиноят ишлари юритувида келишув институти моҳиятига замонавий ёндашувлар маласалалари ҳақида фикр юритилади.

Мақолада жиноят ҳуқуқининг тамойиллари ва уларни амалиётга татбиқ этиш масалалари муҳокама қилинади. Илмий ва амалий ёндашув асосида жиноят ҳуқуқи тамойилларининг табиати ва моҳияти, уларнинг тарихий келиб чиқиши юзасидан доктринал қарашлар, ғоялар ва ёндашувлар, шунингдек, халқаро ҳуқуқ ва инсон ҳуқуқлари ютуқлари ва қадриятларининг жиноят ҳуқуқи тамойиллари тизими шаклланишига таъсири таҳлил қилинади. Мавжуд конституциявий қоидаларга асосланиб, жиноят ҳуқуқи тамойилларининг конституциявий асослари бўйича хулосалар ва мулоҳазалар тақдим этилган.

Мазкур мақолада аёлни ўз ҳомиласини сунъий равишда туширишга мажбурлаш жиноятини квалификация қилиш ва ўхшаш жиноятлардан фарқлаш масалалари баён қилинган. Жумладан, мақолада ЖК 115-моддасида шахс ҳомилани қонуний асосларда сунъий равишда туширишга мажбурлаши лозим бўлади, аксинча бўлса, яъни айбланувчи ҳомиладор аёлни жиноий равишда (тиббий нуқтаи назардан мумкин бўлмаган ҳолатда, даволаш муассасасидан ташқарида ёки сунъий равишда ҳомила туширишга ҳуқуқи бўлмаган шахс томонидан) ҳомила туширишга мажбурласа, шахснинг ҳаракатлари иштирокчи сифатида қўшимча равишда ЖК 114-моддаси билан ҳам малакаланиши таҳлил қилиб берилган. Бундан ташқари, айбланувчи ҳомиладор аёлни сунъий равишда ҳомила туширишга мажбурлаш учун ўлдириш ёки зўрлик ишлатиш билан қўрқитса, унинг қилмиши Жиноят кодекси 112 ва 115-моддалари мажмуи билан, соғлиғига тан жароҳати етказса эса, тегишлича Жиноят кодекси 104, 105, 109 ёки 126¹-моддалари билан малакаланиши, ёки ҳомиладор аёл танасининг ва (ёки) жинсий аъзоларининг яланғоч ҳолдаги фото- ва (ёки) видеотасвирини ўз ичига олган ахборотни тарқатиш билан қўрқитса, қилмиш қўшимча равишда Жиноят кодекси 141³-моддаси билан ҳам квалификация қилиниши илмий асослаб берилган. Шунингдек мақолада, аёлни ўз ҳомиласини сунъий равишда туширишга мажбурлаш жиноятини квалификация қилиш ва ўхшаш жиноятлардан фарқлаш масалалари бўйича асосли хулосалар баён қилинган.

Ушбу мақолада дастлабки тергов давомида жиноят ишини тугатиш асослари ва процессуал тартиби уни қўллаш учун нималари инобатга олиниши суриштирувчи терговчи томонидан жиноят ишини тугатиш учун нимлар исботлаш кераклиги ҳамда ҳуқуқшуносларининг фикр-мулоҳазаларига таянган ҳолда таҳлил қилинган.

Мазкур мақолада такроран жиноят содир этиш тушунчаси ва унинг белгиларига доир масалалар баён этилган. Шунингдек, мақолада бир қанча ҳуқуқшунос олимларнинг такроран жиноят содир этиш тушунчаси борасидаги қарашлари таҳлил этилиб, бу борада тавсиялар берилган.

мазкур мақола доирасида жиноят ва бир неча жиноят содир этиш ва унинг асослари, шунингдек олимларнинг бир неча жиноятлар учун жазо тайинлаш бўйича назарий қарашлари тадқиқ этилган. Мақола сўнгида муаллиф томонидан ушбу соҳада жиноят қонунини такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган.

Мақолада дастлабки эшитувнинг процессуал асослари (жиноят иши бўйича иш юритишни тўхтатиб туриш, тугатиш, жиноят ишини айблов далолатномасини, айблов хулосасини ёки тиббий йўсиндаги мажбурлов чорасини қўллаш тўғрисидаги қарорни тасдиқлаган прокурорга юбориш, жиноят ишларини бирлаштириш, ажратиш, номақбул далилларни ишдан чиқариб ташлаш) тартиб-таомиллари, судьянинг ташаббуси ҳамда тарафларнинг илтимосномаси, дастлабки эшитув муддатлари, мақсад ва вазифалари, процесс иштирокчиларининг асосий ҳуқуқ ва мажбуриятлари, бу борада олимларнинг қарашлари илгари сурилган.

Мазкур мақолада жиноят оқибатида етказилган моддий зарарни қоплаш тартибига доир масалалар баён этилган. Шунингдек, мақолада жиноят оқибатида етказилган мулкий зиённи қоплашга таъриф ҳам берилиб, унда жиноят туфайли ёки ақли норасо шахснинг ижтимоий хавфли қилмиши натижасида фуқароларга ва юридик шахсларга етказилган мулкий зарарни бартараф этиш учун етказилган зарарни ҳисоблаш, зарар учун моддий жавобгар шахсни аниқлаш ва ушбу шахсдан даъвогар фойдасига у кўрган зарар ўрнини қоплаш ёки пул ундиришга қаратилган чоралар тушунилиши ҳақида фикирлар ҳам таҳлил этилган.

Мазкур мақолада Жиноят қонунини либераллаштиришда бошқа ҳуқуқ тармоқларининг ўрнига доир масалалар баён этилган. Бундан ташқари, ушбу мақолада Жиноят қонунини либераллаштиришда Маъмурий ҳуқуқ, Конституциявий ҳуқуқ, Жиноят-ижроия ҳуқуқи, Фуқаролик ҳуқуқи каби фанларнинг ўзоро боғлиқлик жиҳатлари ҳам очиб берилган

Мазкур мақолада жиноят ишида гувоҳнинг процессуал мажбуриятларига оид масалалар таҳлил қилинган. Энг муҳими қонунчилик гувоҳ ва жабрланувчига иш бўйича аҳамиятли бўлган ҳолатларни терговчига ёки судга виждонан, қонундан оғишмай  маълумот бериш мажбурияти билан боғлиқ масалалар шунингдек, гувоҳ иш бўйича муҳим аҳамиятга эга бўлган маълумотларни қасддан яширишмаслик ҳақида урғу бериб ўтилган. Ушбу мақолада миллий ва хорижий қонунчилик билан бирга, олимларнинг фикрлари ҳам таҳлил қилинган.

Ушбу мақолада коррупциявий жиноятларни олдини олиш чоралари ҳамда ушбу жиноятлар жавобгарлик масаласи ва шу сохада миллий қонунчиликни ривожлантириши масалаларига атрофлича тўхталиб ўтилган. Жиноят кодексини тегишли моддаларини такомиллаштириш масаласи муҳокама қилинган ва тегишли таклифлар берилган. Хорижий тажриба ёритилган.

Ушбу мақола жиноят процессида жиноят ишини тўхтатиш борасида фикр ва мулоҳазалар келтирилган бўлиб, Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодекснинг 364-моддасида белгиланган жиноят ишни тўхтатишда юзага келадиган муаммолар уни бартараф этиш юзасидан асослантирилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.

Мазкур мақолада муаллиф жиноят-ҳуқуқий сиёсатда маъмурий преюдицияга эга бўлган жиноят нормаларини декриминализация қилишга оид айрим масалаларининг ўзига хос хусусиятларини ёритган. Муаллифнинг қайд этишича маъмурий преюдицияни жиноят қонунчилигидан чиқариш инсонпарварлик ва одиллик принципларига тўла мос келади. Чунки, маъмурий ҳуқуқбузарликни бир йил ичида такроран содир этиш жиноятнинг сифат кўрсаткичини оширмайди, натижада унинг ижтимоий хавфлилик даражаси ҳам ошмайди ва инсонпарварлик ва одиллик тамойилларига мувофиқ, шахс содир этган қилмиши учун жавобгарликка тортилгандан сўнг жавобгарликнинг оқибатлари ҳам тугаши керак.