Bu maqolada polimer izolyatsiyali kabelni o‘z ichiga olgan xilma-xil polimer materiallarning mexanik buzilishining paydo bo‘lish jarayoniga texnologik faktorlarining ta’siri o‘rganilgan. Bir nechta muhim texnologik faktorlar – masalan, polimer materialning xossalarini, kabelni ishlab chiqarish usullarini va ularning bo‘yicha monitoring tizimlarini o‘z ichiga oladi. Natijalar texnik spektrda polimer izolyatsiyali kabelning ishlash xususiyatlarini yaxshilashda yordam beradi va kabel ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirishda foydali bo‘ladi.

Ushbu maqolada polimerlar, polimer maxsulotlar, polimerlarning olinishi, polimerlarning tabiatga va atrof muhitga tasiri, polimerlarning xossalari, kimyoviy tuzilishi, polimer xolatlar, polimer mahsulotlarning deformatsiyaga, temperaturaga bog`liqligi haqida so'z boradi.

Ushbu maqolada polimerlar va polimer kompozitsion materiallarning kundalik hayot hamda sanoatdagi ahamiyati yoritilgan. Polimerlarning turlari, ularning fizik-kimyoviy xossalari, polimer matritsa va to‘ldiruvchi materiallarning vazifasi haqida ma’lumot berilgan. Shuningdek, polimer kompozitsion materiallarning afzalliklari, kamchiliklari va ularning aviatsiya, avtomobilsozlik, qurilish, tibbiyot va boshqa sohalardagi qo‘llanilishi tahlil qilingan. Maqola polimer sanoatining rivojlanishi va uning iqtisodiy hamda texnologik ahamiyatini ko‘rsatadi.

Mazkur maqolada elektr o‘tkazuvchanligi turlicha bo‘lgan to‘ldiruvchilar (uglerodli, metallik va keramika asosli zarralar) bilan mustahkamlangan polimer kompozit materiallarning issiqlik o‘tkazuvchanligi, issiqlik sig‘imi hamda termal barqarorligi o‘rganilgan. Kompozitlarda to‘ldiruvchi turi va hajmiy ulushi issiqlik xususiyatlariga qanday ta’sir etishi eksperimental va nazariy tahlillar asosida bayon qilingan. Bunday materiallar elektrotexnika, aviatsiya, qurilish hamda mikroelektronika sohalarida qo‘llanilish imkoniyatlari nuqtayi nazaridan tahlil qilinadi.

Mazkur maqolada polimer materiallarning elektr-texnika sanoatidagi ahamiyati, ularning kimyoviy tuzilishi, xossalari va qo‘llanilish yo‘nalishlari yoritilgan. Shu bilan birga elektr izolyatsiyasi, kabellar, mikroelektronika, dielektrik qurilmalar va kompozit materiallar ishlab chiqarishda polimerlarning tutgan o‘rni ilmiy jihatdan ko‘rib chiqiladi.

So‘nggi o‘n yil ichida nano zarrachalarining sinteziga katta e’tibor qaratilib kelinmoqda, bunga sabab, nanozarrachalarning turli sohalarda ishlatilishiga qarab muhim ahamiyatga egaligi shu bilan bir qatorda Nikel oksidi (NiO) nano zarrachalarining noyob fizik va kimyoviy xususiyatlari, jumladan katalitik faollik, elektr o‘tkazuvchanligi va issiqlik barqarorligi tufayli ko‘pchilik olimlarni e’tiborini tortdi. Ushbu nanozarrachalar polimer materiallari yuzasiga kiritilganda, ular polimerning funksional xossalarini oshiradi, bu esa kataliz, energiyani saqlash, sensorlar va mikroblarga qarshi kurashish kabi sohalarda ilg‘or ilovalarda qo‘llash imkonini beradi[1]. Bundan tashqari qishloq xo‘jaligida yetishtiriladigan mahsulotlar hosildorligini oshirish, turli xil organik birikmalardan (pestitsid, insektitsid, gerbitsid) ifloslanishini kamaytirish, kimyoviy moddalar va ekinlarni kimyoviy muammolardan saqlash uchun qo‘llanilib kelinmoqda[2]. Ushbu ish polimer materiallari yuzasida nikel oksidi nanozarrachalarini sintez qilish bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlarni tahlil qilishga qaratilgan.

Akne vulgaris millionlab odamlarga ta'sir qiluvchi keng tarqalgan dermatologik holat bo'lib, ko'pincha yallig'lanish, chandiqlar va psixologik stressga olib keladi. An'anaviy davolash usullari, masalan, kremlar va og'iz orqali qabul qilinadigan dorilar, yomon o'tkazuvchanlik va tizimli yon ta'sirlar kabi cheklovlarga ega. Ushbu tadqiqot salitsil kislota va qushtoron (Polygonum aviculare) nastoykasi asosidagi innovatsion aknega qarshi polimer pardalarni taqdim etadi, ular gidrokolloid matritsada joylashgan. Maqolada qushtoron nastoykasini tayyorlash, faol moddalarni kiritish, solvent-casting orqali parda ishlab chiqarish va sifatni baholash (qalinlik, diametr, pH, eruvchanlik tahlillari) haqida ma'lumotlar keltirildi

Polimer materiallarni amaliy qо‘llanishida turli darajalarda qaytar va qaytmas deformatsion о‘zgarishlar, destruksion parchalanishlar kuzatiladi. Bu jarayonlar kо‘p jihatdan polimerlarning materiallarda izotrop (tartibsiz, amorf) va anizotrop (tartibli, kristallangan, lamellyar, fibrillyar) holatlarda bо‘lishiga, materiallarning shakli, yupqa va qalinligiga bog‘liq bо‘lib, ularni tadqiqot qilish va maqsadli boshqarish usullarini yaratish muhim amaliy ahamiyat kasb etadi.

Mazkur maqola polimerlarning va ular asosida olingan polimer materiallarning tuzilishi, fizik va kimyoviy xossalariini, sanoatda va uy xoʻjaligida ishlatilishini oʻrganish.

Maqolada polietilentereftalat (PET) chiqindilarini utilizatsiya qilish asosida qimmatbaho komponent – plastifikator olish texnologiyasining ilmiy asoslari va amaliy jihatlari bayon etilgan. Tadqiqotda PET chiqindilarining fizik-kimyoviy xossalari tahlil qilinib, aminospirtlar aralashmasi yordamida aminolitik degradatsiya jarayoni olib borildi. Olingan oligomerlar va plastifikator mahsulotlari zamonaviy fizik-kimyoviy usullar yordamida tahlil qilindi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, ishlab chiqilgan texnologiya PET chiqindilarini qayta ishlash samaradorligini oshiradi, ekologik muammolarni kamaytiradi va polimer sanoatida amaliy qo‘llanilishi mumkin.

Maqolada mahalliy ashyo va energetik resurslaridan foydalanib, gibrid strukturali geterokompozit polimer materillar olishda neft maxsulotlarini ikkilamchi qayta ishlash natijasida olingan uglerodga boy neft qoldig‘idan texnik uglerodni ajratib olish va ularni mehanik xosslarini yahshilash uchun epoksid smola asosidagi materillarda to‘diruvchi sifatida qo‘llash boyicha so‘z boradi. Reaktoplast asosidagi gibrid materialllar tarkibiga qo‘shilgan texnik uglerodni qoplama materialning ekspluatatsion barqarorligi tadqiqotlandi.

Maqolada temirbeton konstruksyalarini kuchaytirishda ishlatiladigan uglerod tolali kompozit polimer materiallar tahlil qilingan. Uglerod tolasidan foydalanish xususiyatlari. Texnik xususiyatlari va qurilishda qo’llanilishining afzalliklari berilgan.

Nanotexnologiya farmatsevtika fanida inqilobiy yondashuv sifatida shakllanib, dori vositalarining yo‘naltirilgan yetkazilishi, biokirishuvchanligini oshirish va terapevtik samaradorligini kuchaytirishda muhim vosita bo‘lib bormoqda. Nanomiqyosdagi moddalarning o‘ziga xos fizik-kimyoviy xususiyatlaridan foydalanish orqali an’anaviy dori shakllarida uchraydigan cheklovlar — past eruvchanlik, tez parchalanish yoki tizimli toksiklik kabi muammolarni bartaraf etish mumkin. Ushbu maqolada liposomalar, dendrimerlar, polimer nanopartikulyatlar va nanoemulsiyalarning qo‘llanish imkoniyatlari, shuningdek nanotexnologiyaning farmatsevtik tadqiqotlar va klinik amaliyotga tatbiq etilishida uchraydigan qiyinchiliklar tahlil qilinadi.

Ushbu maqolada yuqori samarali o‘simlik tolasi asosida tayyorlanadigan kompozit materiallarni loyihalashga doir ilmiy-nazariy va amaliy jihatlar yoritilgan. Tadqiqotda ekologik toza, qayta tiklanadigan va iqtisodiy jihatdan samarali bo‘lgan tabiiy o‘simlik tolalarining (masalan, zig‘ir, kenaf, kokos va boshqalar) polimer matritsali kompozitlardagi roli tahlil qilinadi. Loyihalash jarayonida tolalarning mexanik xossalari, ularning matritsa bilan o‘zaro ta’siri, aralashma tarkibi va strukturasi kabi omillar hisobga olinadi. Shuningdek, maqolada tabiiy tolali kompozitlarning afzalliklari, ularni sanoat sohalarida qo‘llash imkoniyatlari va ularning atrof-muhitga ta’siri haqida ma’lumotlar berilgan. Olingan natijalar asosida ekologik barqaror va yuqori samarali kompozit materiallarni yaratish bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Maqolada chaqiq tosh-mastikali asfaltbeton va polimer chaqiq tosh-mastikali asfaltbeton qorishmasi tarkibida qo’llaniladigan materiallar tavsifi yoritilgan. Qorishma tarkibida qo’llaniladigan chaqiq tosh, qum, mineral kukun, bitum, barqarorlashtiruvchi qo’shimcha va sirt faol moddalarning fizik-mexanik xossalari va texnik talablari keltirilgan.

Ushbu maqolada “FAR-PANC MCP” polimer reagent haqida umumiy malumotlar brilib, uning bazi hossalari o`rganilgan. Uning ba`zi erituvchilari haqida ma`lumotlar berilgan, ular orasidan optimallari ajratib olingan.

Tabiiy va sun’iy kompozitsion materiallar bo‘lib, ularga to‘ldiruvchi  komponent qo‘shib kompozitsion materialning barqarorligini oshiriladi. Kukunsimon  kompozitsion materialdan porshen, shatun, klapanli prujina tarelkalari tayyorlashda keng qo‘llaniladi. Kukunsimon kompozitsion material (SAP) deformatsiya, kesish, payvandlash, korroziya va qizdirishga chidamliligi bilan ajralib turadi. Zamonaviy qurilmalarda metallardan tayyorlangan tolalardan jadallashtiruvchi komponent sifatida foydalanish ko‘zda tutilgan. Qo‘shilgan tola yoki ipchalar bilan konstruksion materialga ishlov berish matritsani har qanday bosimga bardosh berish qobiliyatini oshirish imkonini beradi.

Ushbu maqolada zamonaviy kompozitsion, lokbo‘yoq va rezina materiallarining kimyoviy tarkibi, ularning sanoatdagi ishlab chiqarish texnologiyasi, fizik-kimyoviy xususiyatlari va amaliy qo‘llanilishi tahlil qilinadi. Maqolada ushbu materiallarning afzalliklari, ishlab chiqarish jarayonida energiya tejamkorlik va ekologik xavfsizlik tamoyillarini qo‘llash masalalari yoritilgan. Shuningdek, polimer kimyosi yutuqlarining sanoat texnologiyalarida tutgan o‘rni va istiqbollari ham ko‘rib chiqiladi.

Maqolada 1-navli bug'doy unini 12 oy davomida laboratoriya sharoitida optimal harorat rejimida +10 ºS va havoning nisbiy namligi 50-60% bo'lgan qadoqlash va saqlash uchun polimer plyonkali materiallardan foydalanish imkoniyati ko'rib chiqiladi. Yog'ning kislotali soni va namlikning massa ulushi un sifatining asosiy ko'rsatkichlari sifatida tanlangan. Uzoq muddatli saqlash vaqtida unni tashqi ta'sirlardan himoya qilish uchun poliolefinlarga asoslangan plyonkalardan foydalanish imkoniyati ko'rsatilgan.

Ushbu maqolada yuqori samarali beton yo'l plitalarini ishlab chiqarish texnologiyasining zamonaviy yondashuvlari va innovatsion yechimlari tahlil qilingan. Natijalar shuni ko'rsatdiki, polipropilen tolalar va superplastifikatorlar qo'llash orqali beton yo'l plitalarining egilish mustahkamligi 25-35 foizga oshirilishi mumkin. Shuningdek, vibratsion presslash texnologiyasi an'anaviy usullarga nisbatan 40 foizgacha yuqori zichlik ko'rsatkichlarini ta'minlashi aniqlangan.

Hisobotlarga ko’ra, plastik paketlar nafaqat global ekologik muammolarni keltirib chiqarmoqda, balki energetika resurslari bexuda sarflanishiga ham sabab bo’lmoqda. Misol uchun, Xitoyda polietilen paketlar ishlab chiqarilishi va foydalanishi taʼqilangach 1,6 million tonna neft tejab qolingan. Butun dunyo plastik paketlarga qarshi kurash kampaniyasini ishga tushirdi. Ko’plab davlatlarda ham plastik muammosini hal etishga qaratilgan chora-tadbirlar koʻrilmoqda.

Ushbu maqolada hozirgi kunda qurilish materiallari ishlab chiqarishda energiya samarador issiqlik-izolyatsion materiallarning o‘rni, mineral  to‘ldiruvchilar  asosida  olingan  polimer  kompozitsion materiallarning    gibbs    energiyasi    va    natijalar    tahlili, ko’pchitilgan vermikulitning xususiyatlari , ko’pchitilgan vermikulitning xom ashyo bazasini o’rganish  haqida so’z yuritiladi.   

ogʼiz bоʼshligʼi kаsаlliklаridа dоri vоsitаlаrdаn gel vа plyоnkаlаr qоʼllаshning istiqbоli, bu ulаrning оgʼiz bоʼshligʼi shilliq qаvаti vа tish tоʼqimаsi bilаn hоsil qiluvchi pаrdаsimоn qаvаtning hоsil qilishidir. Plyоnkа tаrkibidаgi dоri mоddа tаshuvchilаri bezоvtа qiluvchi tаʼsirgа egа bоʼlmаsligi, ulаrning fizik-kimyоviy xususiyаtlаri оgʼiz shilliq qаvаtigа ziyоn yetkаzmаsligi vа dоri mоddаni tоʼgʼri yetkаzib berishi, shuningdek, bаkteriоstаtik tаʼsir kоʼrsаtishi kerаk. Buning uchun аsоs sifаtidа turli pоlimerlаr, kоllаgen, jelаtin, pоlisаxаridlаr, pektinlаr, аlginаtlаr, PVP ishlаtilаdi, ulаr turli xil kоmbinаtsiyаlаr vа kоntsentrаtsiyаlаrdа qоʼllаnilаdi. Аdаbiyоtlаrdаgi mаʼlumоtlаrgа kоʼrа, pаrоdоnt kаsаlligining rivоjlаnish sаbаblаridan biri, zаrаrli ekоlоgik tаʼsirlаr, immunitetning pаsаyishi, irsiy mоyillik, bir vаqtdа bоshqа kаsаlliklаr bilаn kаsаllаnish  xisoblanadi. Yuqоridаgi xоlаtlаr оrаsidа yetаkchi оmil bu оgʼiz bоʼshligʼidа pаtоgen mikrооrgаnizmlаrning tаʼsiri hisоblаnаdi. Pаrоdоnt kаsаlliklаrdа аsоsаn sintetik аntibаkteriаl prepаrаtlаr dаvоlаsh uchun ishlаtilаdi. Birоq sоʼnggi yillаrdа stоmаtоlоglаrning ulаrdаn fоydаlаnishgа bоʼlgаn qiziqishi keskin pаsаygаn, buning sababi bu immunitetning sezilаrli dаrаjаdа pаsаyishi, оvqаt hаzm qilish funktsiyаsi buzilishi hаm mаhаlliy, hаm umumiy, dizbаkteriоzning rivоjlаnishi, аllergik reаktsiyаlаr vа bоshqа kаsаlliklаr vujudga kelishidir.

Polimerlarni eritmalarda cho‘kma, gel va kristall kabi assotsiatlar hosil qilib fazoviy tuzilishlarini shakllantirishi, avvalom bor, zanjirlarni molekulyar tuzilishi tabiatiga, konfiguratsion ma’lumoti, konformatsion almashishlari va zanjirlarning tartibli o‘zaro ta’sirlashish dinamikasiga bog‘liq bo‘ladi. Bu holat erituvchi sifati, konsentratsiya hamda tashqi maydon ta’sirini o‘zgartirish bilan boshqarilishi mumkin. Makromolekulalarning bunday shakllanish xususiyatlarini aniqlashda quyidagilarga e’tibor berish lozim: cho‘kma hosil bo‘lishini, ya’ni makromolekulalarni ixtiyoriy tarzda tutashib tartibsiz joylashgan va tashkillanmagan holatda fazoviy tuzilish hosil qilishini; gel hosil bo‘lishini, ya’ni zanjirlarni tartibsiz joylashib, ammo ularning alohida elementlari orqali molekulalararo bog‘larni tartibli tashkillanishi bilan fazoviy tuzilish hosil qilishini; kristallanish, ya’ni ma’lum elementlari bo‘lgan zanjirlarning muntazam qismlari ishtirokida tartibli joylashib, molekulalararo bog‘larni vujudga keltirib, fazoviy tuzilish hosil qilishini. Umuman gellar ikki xil, ya’ni kimyoviy va fizik turlarga bo’linadi. Kimyoviy gellarda tartibsiz tarzda makromolekulalar tutashgan joylarida kimyoviy tugunlar, ya’ni kovalent bog‘lar hosil bo‘lgan bo‘ladi. Fizik gellarda tugunlar kuchsiz bog‘lar asosida hosil bo‘lgan bo‘ladi. Bu bog‘lar kimyoviy bog‘lardan farqli tashqi kuchlar ta’sirida osongina parchalanadi.

Maqolada tuklibargli xandeliya suyuq ekstrakti, dorivor tirnoqgul nastoykasi, to’q qizil exinatseya quruq ekstrakti va turli polimerlar asosida surtma tarkibini tanlash va texnologiyasini ishlab chiqish to’g’risida ma’lumotlar keltirilgan. Olib borilgan tadqiqotlar natijasida surtmaning fizik-kimyoviy ko’rsatkichlaridan bir xilligi, termo va kolloid turg’unligi o’rganildi.