Ma’lumki, og`zaki so`zlashuv nutqidan tortib yozma matnlargacha gender jihatdan farqlanadi. Matnlar tuzilishi tekshirilganda, ayollar va erkaklar nutqining fonetik, leksik-frazeologik, grammatik, stilistik va boshqa turdagi farqlari yaqqol ko`zga tashlanadi. Ayollar va erkaklar nutqida fonetik xususiyatlar ham farqlanadi. Muloqotning jins jihatidan xoslanishi muhim ahamiyat kasb etib, sotsiolingvistikaning о`rganish muammolaridan biri sanaladi. Murojaat shakllarini jins jihatidan tahlil qilganda, erkak va ayol kishilarning nutqida qо`llaniladigan murojaat shakllari hamda erkak va ayol kishiga nisbatan qо`llaniladigan murojaat shakllari tarzida tahlil qilish lozim. O`zbek tili va uning shevalariga mansub iboralar ham jins kо`rsatish xususiyatiga ega. Chunki о`zbek tilida iboralar ayollar nutqida yoki erkaklar nutqida ishlatilish ko`lami jihatidan ham farqlanib turadi.

The article studies the units of address in male and female speech from a gender linguistic perspective using the example of the Uzbek and Turkish languages. Explaining the difference between gender and biological sex, the author shows how society's stereotypical views of masculinity and femininity affect speech behavior. The analysis covers factors such as social status, age, profession, formal and informal situation; features such as the affectionate function of the possessive suffix -im, the abundance of emotional-expressive units in women's speech, and the predominance of professional and vulgar vocabulary in men's speech are comparatively highlighted. Titles and deictics such as "begim", "padişahum", "hazrat momo" in historical sources, euphemistic forms such as "canım", "jonim" in modern speech, and negatively colored insults such as "khumpar", "chyort", "jouvonmarg" are classified semantically and pragmatically. As a result, a complex system of reference units is revealed, which is formed in accordance with gender, social environment, and cultural context; the research demonstrates its relevance for sociolinguistics, pragmatics, and cultural studies

maqolada jahon va o‘zbek tilshunosligida gender va jins tushunchalari, ular anglatgan semantik ma’nolar haqida ma’lumot berilgan. Ayol va erkaklar nutqidagi tafovutlar qiyosiy tahlil qilingan. Shuningdek, erkak va ayollar nutqidagi grammatik farqlanishlar, ya’ni qaysi jins vakillari qanday gap tuzadi, sodda gapning qaysi turlaridan ko‘proq foydalanadi, qo‘shma gapning qaysi turidan qanday foydalanishadi kabi tahlillarga ham e’tibor qaratilgan.

Keyingi yillarda til birliklari fanlar, sohalararo hamkorlikda o‘rganilmoqda. Bu holat tilning ko‘p qirrali ekanligi, uning inson omili, ya’ni insonning tildan foydalanishida unga ta’sir ko‘rsatishi,  tilda insonga xos xususiyatlarning aks etishi masalasi bilan bog‘liqlikda o‘rganilayotganligi bilan aloqador. Tilga gender yondashuv ham tilni genderologiya va tilshunoslikning o‘zaro hamkorligida o‘rganilishi asosida yuzaga kelgan.

Jins parchalovchi asbob tanasi ostida, uning har bir aylanishi natijasida shlam zarrachalari ajraladi va ular aylanishlar sonining ortishi bilan ajralgan shlamlar soni kupayib boradi, bunda skvajina tubida hosil bo‘lgan shlamni hajmi dolotaning ishchi tanasi va zaboy oralig‘idagi hajmga teng bo‘ladi, bu holatda esa dolotaning yuvuvchi kanali ajralgan shlam zarrachalarini yuqoriga kutarish qobiliyatiga ega bo‘lishi kerak, bu jins parchalovchi asbobning abraziv emirilishini va ajralgan shlamning takroran parchalanishini bartaraf etishning asosiy sharti hisoblanadi.

Burg‘ilash jarayonida jins parchalovchi asbob ostida shlam ko‘rinishidagi parchalangan tog‘ jinslarini saqlanib qolishi, ularning granulometrik tarkibi, shakli va o‘lchamlari, zaboydan ajralgandan so‘ng jins parchalovchi asbob ostidagi harakati va uning tanasi bilan o‘zaro ta’siri shlamli rejim deb ataladi.

Sociolinguistics is the study of the relationship between language and society, investigating how linguistic forms are shaped by social structures and how social identities are expressed through language. This paper provides a theoretical analysis of the discipline, integrating the works of Labov, Wardhaugh and Fuller, Bucholtz and Hall, Deumert, Fought, and Calder. It discusses key domains such as language variation, gender, ethnicity, identity, and multilingualism, with reference to empirical findings and global statistical data. The discussion shows that linguistic variation is not random but socially meaningful, revealing how language functions as both a reflection and a construction of human societies.

Maqolamizda gender tushunchasi uning mohiyati, gender va jins tushunchalariga berilgan ta’riflar, dunyo va o`zbek olimlarining gender bilan bo`g`liq tadqiqotlari, genderning hozirgi kundagi ahamiyat kabi masalalar haqida so’z boradi.

В статье рассматривается роль женщин в управлении в дошкольных образовательных организациях, их значимость в управленческой сфере и влияние зарубежного опыта на развитие данной области. Поднимаются темы лидерских качеств женщин, глобальных изменений и инклюзивности в управлении. Подчеркивается важность предоставления женщинам образования и возможностей для эффективного лидерства. Статья также акцентирует внимание на необходимости устранения гендерных ограничений в управлении и совершенствования программ и рекомендаций для создания независимой и устойчивой среды для женщин.

Ushbu maqolada shaxslararo idrokning yosh va jinsga oid o'ziga xos xususiyatlari o‘rganilgan. Turli yoshdagi va jinsdagi shaxslarning bir-birini qanday qabul qilishi, ularning munosabatlariga ta'siri ilmiy jihatdan tahlil qilinadi. Tadqiqot natijalari yosh va jins faktorlarining xodimlariaro idrokka qanday ta'sir qilishini yoritadi va bu jarayonning ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini oshirishga yordam beradi.

Mazkur tezis R. Mesthrie, J. Swann, A. Deumert va W. Leap tomonidan yozilgan “Introducing Sociolinguistics” (2009) asarining 3-bobi – Social Dialectologyga asoslanadi. Unda til tizimidagi ijtimoiy tafovutlarning kelib chiqish sabablari, sinf, jins va mintaqaviy mansublikning fonetik va grammatik variantlarga ta’siri, hamda Labov tomonidan asos solingan variatsion sotsiolingvistika yondashuvlari tahlil qilinadi. Til o‘zgarishi jamiyatdagi ijtimoiy harakatlar, sinfiy tabaqalanish va o‘zlikni anglash bilan chambarchas bog‘liqligi asoslanadi.

maqolada grammatik ma’no, grammatik shakl va grammatik kategoriya tushunchalari, ularning o‘zbek va ingliz tillarida ifodalanishi, avtomatik tarjima jarayoniga ta’sir etuvchi ingliz tilida mavjud, ammo o‘zbek tilida uchramaydigan grammatik kategoriyalarning lingvistik tahlili bayon etilgan.

Ko‘payish jarayoni har qanday tirik organizm uchun hayotiy zarurat bo‘lib, u biologik turlarning saqlanib qolishi, yashash muhiti sharoitiga moslashishi va evolyutsiya jarayonlarida ishtirok etishini kafolatlaydi.Ko‘payish biologiyada ikki asosiy turga — jinssiz va jinsiy ko‘payishga ajratiladi. Jinsiy ko‘payishda ikki xil jins vakili ishtirok etib, jinsiy hujayralarning birikishi natijasida yangi organizm paydo bo‘lsa, jinssiz ko‘payishda esa bunday murakkab jarayon talab qilinmaydi.

Ushbu maqolada kichik maktab yoshidagi bolalar burun indeksi va dakrial ko‘rsatkichining morfometrik tahlili, o‘sish dinamikasi, shakllanish muddatlarini o‘rganish bo’yicha olib borilgan tadqiqot natijalari yoritilgan. Burun indeksi o‘lchami 7 yoshdan 12 yoshgacha bo‘lgan o‘g‘il va qizlarda hameriniya (platiriniya) tipidagi burun yoki keng burunlilik holatida ekanligini kuzatish mumkin. Dakrial ko‘rsatkich har ikkala jins vakillarida 10-11 yoshlar orasidagi davrda o‘sishni kamayishi kuzatiladi.

Mazkur maqolada tilshunoslikda gender konsepsiyasining shakllanishi va rivojlanish masalalari tahlil qilinadi. Gender tilshunosligi XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab alohida ilmiy yo‘nalish sifatida shakllanib, til va jins o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni o‘rganishga qaratilgan. Maqolada  tilshunoslikdagi muhim tadqiqotlar, gender stereotiplari va til orqali ularning mustahkamlanish xususida so'z yuritiladi. Shuningdek, o‘zbek tilshunosligida gender masalasining tadqiq etilishi va mavjud muammolar tahlil qilinadi. Ushbu maqola til va jamiyat o‘rtasidagi murakkab munosabatlarni, xususan, tilning gender tenglikni ta’minlashdagi o‘rnini yoritishga xizmat qiladi.

Mazkur maqolada ta’lim muassasalari va jamiyatning o’zaro munosabatlarida o’quvchilarni gender yondashuvi vositasida ijtimoiylashtirishga yo’naltirish mexanizm va texnologiyalari haqida ilmiy fikr-mulohazalar yuritilgan.

Ushbu maqolada lingvistik ekspertologiyaning shakllanishi, huquqshunoslik va tilshunoslikdagi ahamiyati haqida fikr yuritilgan. Lingvistik ekspertizadagi tahlil usullari, bosqichlari, jarayonlari xususida nazariy va amaliy xulosalar beriladi.

Maqolada gender tenglikning ijtimoiy-falsafiy, huquqiy va antropologik jihatlari tahlil qilinib, ijtimoiy munosabatlar, huquqiy-mehnat munosabatlari va jinsiy-fiziologik jihatlarda gender tenglikning qo‘llanishiga doir mulohazalar keltirilgan. Ayollarning huquqlarini himoyalash, ayniqsa gender tenglikka amal qilish jamimyat taraqqiyotining muhim asosi ekani o‘rganilgan.

O‘smirlarning gender xulq-atvori bilan bog‘liq masalalar so‘nggi paytlarda olimlar va amaliyotchilar tomonidan faol muhokama qilinayotgan masalalar qatoriga kiradi. Ma’lumki, o‘smirlik davrida shaxsning shakllanishiga jinsiy yetilish sezilarli ta’sir ko‘rsatadi [6]. O‘smirlarga tarbiya va individual yondashuvning zamonaviy talablarini jinsning psixologik xususiyatlarini, maktab o‘quvchisining gender o‘z-o‘zini anglashini hisobga olmasdan tushunib bo‘lmaydi. F. Rays ta’kidlaganidek, rivojlanish davrining boshida muloqot gomo ijtimoiy xususiyatga ega bo‘ladi, ya’ni bolalar o‘z jinsidagi tengdoshlari bilan muloqot qilishni afzal ko‘radilar, keyinchalik esa muloqot geterosotsial tus oladi - har ikki jins vakillari bilan kommunikativ o‘zaro ta’sirga kirishish tendensiyasi kuzatiladi [6]. O‘smirlik yoshidagi o‘g‘il va qiz bolalarning muloqotda o‘zini namoyon qilish imkoniyati ko‘p jihatdan ularning kommunikativ ustanovkalari bilan belgilanadi.

Мақолада Ғарбий Яккабоғ майдонида гидро тармоқ жуда кўплиги ва мураккаб тарзда ривожлангани келтириб ўтилди. Ғарбий- Яккабоғ майдонида магматизм жараёни: вулқон структуралари ва гумбаз структуралари орқали ўрганилди. Майдонда кечадиган тектоник ҳаракатлар, Хисор ва Бойсун зонасида кўплаб вулканотектоник структуралар бўйича, фойдали қазилмалари эса Саулиқул нишоналари орқали ўрганилди.

XX - XXI asrlarda jamiyatning dolzarb  muammolaridan biri sifatida gender tenglik masalalarini qayta ko'rib chiqish va uni amaliy o'zgartirish masalalari katta o’rin egallagan.  Ushbu o'zgarishlarning asosiy yo'nalishi ayollarning  mehnat va ijtimoiy faoliyatning turli sohalarida tutgan o'rni va roliga yangicha qarashda, har ikkala jins vakillarining motivlari, manfaatlari, pozitsiyalari va faoliyatining uyg'unligi g'oyasidadir.

Maqolada gender tilshunosligining shakllanishi va rivojlanish bosqichlari yoritilgan. Unda til va jins o‘rtasidagi bog‘liqlikning tarixiy ildizlari, feminizm harakatining ilmiy ta’siri tahlil qilingan. Bir qator tilshunoslar tadqiqotlari asosida gender lingvistikasining uch bosqichi izchil bayon etilgan. Shuningdek, R.Lakoff, S.de Bovuar va M.Fuko kabi olimlarning qarashlari orqali tilshunoslikda gender masalalari mustaqil yo‘nalish sifatida shakllangani ko‘rsatib o‘tilgan.

Pedagog va aktyor tomoshabinni - uning ilg'or va qoloq qismlarini bilishi va his qilishi, kimga e'tibor qaratish va kimga yordam berish kerakligini tushunishi kerak. Yosh, jins, kasbiy yo'nalishga qarab inson reaktsiyasining asoslarini bilish kerak. Teatr va pedagogik faoliyatning o‘xshashligini quyidagi parametrlarda ko‘rish mumkin.

Ushbu maqolada o‘zbek tilida gender kategoriyasining lingvistik ifodalanishi tahlil qilinadi. Asosan, til birliklarida jinsi anglatilgan shakllarning mavjudligi, erkak va ayol kishilarga nisbatan ishlatiladigan so‘zlar, grammatik vositalar va semantik yondashuvlar orqali genderning qanday ifodalanishi ko‘rib chiqiladi. Maqolada turli olimlarning fikrlari asosida o‘zbek tilining gender neytralligi yoki gender farqlanishi muhokama qilinadi. Shuningdek, o‘zbek tili bilan boshqa tillardagi (masalan, rus, ingliz) gender ifodalari qiyosiy tahlil qilinadi.

Ushbu tadqiqot urbanizatsiya jarayonlarining o‘ziga xos bosqichlari yuqori, o‘rta va past darajali urbanizatsiya rinit prevalensiyasiga ko‘rsatadigan differensial ta’sirini shahar va qishloq populyatsiyalarida ko‘p omilli regressiya yondashuvi orqali chuqur tahlil qiladi. Ish shahar muhitining aerobiologik yuklamasi, transport emissiyalari, uy-ichki allergenlar kontsentratsiyasi, iqlim o‘zgarishi bilan bog‘liq aeroallergen mavsumlari, qishloq hududlaridagi mikrobiy diversitet, agroallergenlar bilan erta ta’sirlanuvchi immunologik profil kabi omillarning rinit rivojlanishiga turlicha ta’sir mexanizmlarini aniqlashga qaratilgan. Tadqiqotda jins, yosh, ijtimoiy-iqtisodiy holat, chekish odatlari, oilaviy atopik anamnez, uy-atrof ekologik ko‘rsatkichlar va yashash hududidagi PM2.5/PM10 yuklamasi integratsiyalashgan ko‘p omilli model orqali baholandi. Natijalar urbanizatsiya darajasining ortishi bilan allergik rinit prevalensiyasi keskin ko‘tarilishini, ammo qishloq hududlarida infeksion rinit va yil davomida kechuvchi non-allergik shakllarning nisbatan ustunligini ko‘rsatdi. Modelning prognozlash kuchi urbanizatsiya bilan bog‘liq murakkab ekologik-ekzogen yuklamalar va immunologik reaktivlik sinergiyasi rinit epidemiologiyasida hal qiluvchi rol o‘ynashini tasdiqladi. Tadqiqot natijalari sog‘liqni saqlash siyosatini rejalashtirish, atrof-muhit boshqaruvi, allergik kasalliklar profilaktikasi va aholining turli hududlar bo‘yicha xavf guruhlarini aniqlashda muhim nazariy va amaliy ahamiyatga egadir.

Ushbu maqolada jismoniy tarbiya darslarida differensial yondashuvni qo‘llash orqali o‘quvchilarning individual rivojlanish trayektoriyasini belgilashning ilmiy-metodik asoslari tahlil qilinadi. O‘quvchilarning yosh, jins, jismoniy tayyorgarlik darajasi, sog‘liq holati va psixologik xususiyatlarini inobatga olgan holda ta’lim jarayonini individuallashtirishning afzalliklari yoritiladi. Shuningdek, individual rivojlanish trayektoriyasini rejalashtirish va monitoring qilish usullari ham bayon etiladi.